Abdülkadir Bey (Ankara Valisi)
| Abdülkadir Bey | |
|---|---|
 Eski Ankara valisi Abdülkadir Bey'in 23 Ağustos 1926 tarihinde Vakit gazetesinde yayımlanan fotoğrafı (Yakalanan Firâri Abdülkadir Haini ibaresini taşıyor) | |
| Lakabı | Ankara Valisi Antepli Abdülkadir Bey |
| Doğum | 1881 Gaziantep, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 31 Ağustos 1926 (45 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Ölüm sebebi | İdam (İzmir Suikasti Planlamacısı) |
| Branşı |
|
| Birimi | İttihat ve Terakki Cemiyeti Ankara Valisi |
| Çatışma/savaşları | Hareket Ordusu Balkan Savaşı I. Dünya Savaşı Musul bölgesi |
Abdülkadir Bey ya da Antepli Abdülkadir Bey (1881 - 31 Ağustos 1926), Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde askerlik ve siyasetçilik, Türkiye'nin ilk yıllarında ise valilik yapmış bir devlet adamıdır. İzmir Suikastı'na katılmaktan dolayı mahkûm olmuş ve idamla cezalandırılmıştır.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Abdülkadir Bey 1881 yılında Gaziantep'te doğdu. İstanbul'a giderek Mekteb-i Harbiye'den mezun oldu. İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne katıldı.[1] 31 Mart Vakası'na müdahale eden Hareket Ordusu'nda yer aldı. Balkan Savaşı'na katıldı. I. Dünya Savaşı'nda Musul bölgesinde savaştı. Türk Kurtuluş Savaşı'nın ilk yıllarında Ankara valisi oldu.
14 Haziran 1926 günü Mustafa Kemal Paşa'yı öldürmek üzere planlanan İzmir Suikastı'nın ortaya çıkması üzerine başlayan soruşturmada Abdülkadir Bey'in olayın planlamacılarından biri olduğu ortaya çıktı. Fakat yakalanmadan önce kaçtığı için gıyabında yargılanarak 14 Temmuz 1926 tarihinde idama mahkûm edildi. 21 Ağustos 1926 tarihinde Bulgaristan'a kaçmak üzere saklanırken Kırklareli'nin Midye kasabasında yakalandı.[2] Ankara İstiklal Mahkemesi önüne çıkarılarak tekrar yargılandı ve tekrar idama mahkûm edildi. Cezası 31 Ağustos 1926 gecesi Umumi Hapishane önünde infaz edildi.[3][4]
Abdülkadir Bey, Kemal Tahir'in Kurt Kanunu romanında Abdülkerim Bey olarak anılmaktadır.[5] Abdülkadir Bey İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin fedaisi (tetikçi) olarak biliniyordu. İzmir Suikastı soruşturmaları sırasında Serbesti gazetesi yazarı Hasan Fehmi Bey[6] ve Sada-yı Millet gazetesi yazarı Ahmet Samim gibi İttihat ve Terakki karşıtı bazı kişilerin öldürülmesi olaylarında rol oynadığı ortaya çıktı.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İsmet İnönü, Hatıralarım, Cilt 2, Sayfa: 216. Bilgi Yayınları, 1987
- ^ "Çok şey bilen tetikçiyi ortadan kaldırdılar, Yeni Şafak Gazetesi, 21 Kasım 2011". 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.
- ^ Savaşal Savran, Gülten (2006). "1926 İzmir Suikastı ve İstiklal Mahkemeleri" (PDF). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü. s. 75. 2 Haziran 2025 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2025.
- ^ "Sarı Paşa, Kara Çete ve kurt kanunu, Ayşe Hür, Taraf Gazetesi, 29 Haziran 2008". 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2013.
- ^ Kurt Kanunu, Kemal Tahir, İthaki Yayınları, 2005, İstanbul, ISBN 9752731546
- ^ "Örgütlenmeden Eyleme Geçiş:31 Mart Olayı, Necdet Aysal, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı:37-38, Mayıs-Kasım 2006, sayfa:24" (PDF). 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2013.
- ^ "Samim'den Hrant Dink'e, Erdal Şafak, Sabah Gazetesi, 19 Ocak 2008". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2013.