Amaliya Penahova

Amaliya Penahova
Azerice: Amaliya Pənahova
Amaliya Penahova; Azerice: Amaliya Pənahova
Doğum	15 Haziran 1945; Gence, Azerbaycan SSC, SSCB
Ölüm	8 Kasım 2018 (73 yaşında); Bakü, Azerbaycan
Ölüm sebebi	Kanser
Mezun olduğu okul(lar)	M.A.Eliyev adına Azerbaycan Devlet Tiyatro Üniversitesi
Meslek	oyuncu · yönetmen
Etkin yıllar	1964-2018

Amaliya Aliş kızı Penahova (Azerice: Amaliya Əliş qızı Pənahova; 15 Haziran 1945, Gence, Azerbaycan SSC - 8 Kasım 2018), Azeri tiyatro ve film sanatçısı, yönetmen. Azerbaycan Cumhuriyyeti Devlet sanatçısı, Azerbaycan SSC Devlet sanatçısı, müzik profesörü, 2000-2005 yıllarında Azerbaycan Millî Meclisinin milletvekili, Bakü Belediye tiyatrosunun yaratıcısı, Avrupa kültür elçisidir.

Hayatı

Amaliya Penahova, 1945 yılında Gence şehrinde doğmuştur. 1966 yılında M. A. Aliyev adına Azerbaycan Devlet Tiyatro Enstitüsü'nün Drama ve Sinema Oyunculuğu bölümünden mezun olmuştur. 1964 yılından hayatının sonuna kadar tiyatro ve sinema alanında beş yüzden fazla karakteri canlandırmıştır. Bunlardan Tomris, Natavan, Medea, Burla Hatun, Mehsati, Larisa, Ofelya ve Linza gibi rolleri özellikle öne çıkmaktadır.^[1]

1968 ve 1972 yıllarında Azerbaycan Lenin Komsomolu ve Azerbaycan SSC Devlet Ödülü'ne layık görülmüştür. Tiyatro ve sinema sanatına katkılarından dolayı 1974 yılında Azerbaycan SSC Emekdar Sanatçısı, 1985 yılında ise Azerbaycan SSC Halk Sanatçısı unvanlarını almıştır. 1982 yılında yılın oyuncusu seçilmiş, 1998 yılında ise Türk Dünyası'nın ilk sinema festivalinde altı popüler Türk oyuncusundan biri olarak adlandırılmıştır.^[1]

Oyunculuğun yanı sıra başarılı bir yönetmen olarak da kendini kanıtlamıştır. 43 yıllık sanat yaşamında 12 televizyon ve tiyatro yapımına yönetmenlik yapmıştır. Bunlardan çoğu kayda alınmış ve şu anda televizyonun Altın Arşivi'nde saklanmaktadır. Bu yapımlardan İ. Efendiyev'in Benim Günahım, M. Murad'ın Teken, M. Gurbanov'un Sensiz, O. Altunbay'ın Tomris ve A. Memmedov'un Deli Domrul eserleri özellikle öne çıkmaktadır.^[2]

1992 yılında Bakü Belediye Tiyatrosu'nu kurmuş ve burada genç yetenekleri sanata kazandırmak için uygun bir ortam yaratmıştır. Aynı zamanda Azerbaycan Devlet Kültür ve Sanat Üniversitesi'nde ders vermeye davet edilmiş ve burada profesörlük unvanı almıştır. Eğittiği öğrencilerin çoğu Bakü Belediye Tiyatrosu'nda onunla birlikte çalışmıştır.^[2]

Amaliya Penahova, Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı bursuna layık görülmüştür. 2000–2005 yıllarında Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi milletvekili, Sosyal-Siyaset Daimi Komisyonu üyesi, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Parlamentolararası Kültür, Bilgi, Turizm ve Spor Daimi Komisyonu başkanı, İtalya-Azerbaycan Parlamentolararası Çalışma Grubu başkanı olmuştur.^[2]

2013 yılında Karakterin Oluşum Sürecinde Oyunculuk Yaratıcılığında İkincil Planın Yansıtma Araçları konulu doktora tezini savunarak sanat bilimleri doktoru akademik unvanını almıştır. 17 Haziran 2015'te Azerbaycan kültürüne büyük katkılarından dolayı Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın Onur Diploması ile ödüllendirilmiştir.^[3]

Ailesi

Amaliya Pənahova, oyuncu Yusuf Muhtarov'un eşi olmuştur. Oğlu İlgar Muhtarov, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin olağanüstü ve tam yetkili büyükelçisidir. 14 Nisan 2009'dan 27 Ocak 2016'ya kadar Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Meksika Birleşik Devletleri'nde ve aynı zamanda Kosta Rika, Guatemala, Kolombiya, Panama, Peru ve Honduras'ta olağanüstü ve tam yetkili büyükelçisi olarak görev yapmıştır.^[4]^[5].

Vefatı

Bir süredir kanser hastalığı ile mücadele eden Amaliya Penahova, 8 Kasım 2018 tarihinde Bakü'de^[6] vefat etmiştir.^[7]

Ödülleri ve unvanları

Azerbaycan SSC Lenin Komsomolu Ödülü — 1968
Azerbaycan SSC Devlet Ödülü — 1972
"Azerbaycan SSC Emekdar Sanatçısı" unvanı — 1 Haziran 1974
"Azerbaycan SSC Halk Sanatçısı" unvanı — 28 Aralık 1985
"Şöhret" Nişanı — 8 Temmuz 1995
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Ödülü — 26 Temmuz 2002
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Bireysel Emekli Maaşı — 5 Temmuz 2003
"Şeref" Nişanı — 25 Haziran 2013
"Sanat Bilimleri Doktoru" akademik derecesi — 2013
Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Onur Diploması — 17 Haziran 2015
Avrupa'nın Emekli Bilim ve Kültür İşçisi

Filmografi

Ahmet Nerede?
Çekim Kuvveti
Soruşturma Devam Ediyor
Sen Neden Susuyorsun?
Kanun Uğruna
Bizim Cebiş Öğretmen
O Kızı Bulun
En Önemli Röportaj
Gün Geçti
Hayat Bizi Sınar
Hatıralar Sahili
Var Olun, Kızlar...
Bizim Sokağın Çocukları
Cırtdan'ın Yeni Macerası
Yön Rüzgarı
Şehzade - Kara Altın
Dede Korkut
Elma Elmaya Benzer
Mezozoy Hikâyesi
Yürek... Yürek...
Garip Cinler Diyarında
Arkadan Vurulan Darbe
Bir Ailelik Bağ Evi
Hile
Babek
Garip Adam
Ben Şarkı Bestelerim
Beni Bekle
Altın Uçurum
Ömrün Yolları
Selam, Zeynep!
Müzik Öğretmeni
Topal Teymur
Kapalı Yörünge
Benim Günahım
Tekan
Birceciyim
Fıkra
Sensiz
Benim Beyaz Şehrim
Bin Birinci Söz
Sen Her Zaman Bizimlesin
Tikdimki izim kalsın III
Bizim Garip Kaderimiz
Nefes
Enver Hasanov: Yedi Oğuldan Biri
Acılar Bitmez
Cevad Han

Kaynakça

^ ^a ^b Lider TV (15 Haziran 2017). "Xalq artisti Amaliya Pənahovanın doğum günüdür" (Azerice). Youtube.com. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2017.
^ ^a ^b ^c "525-ci qəzet - Amaliya Pənahova sənətkarlığı: səhnədə və ekranda". 525.az. 13 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.
^ "Prezident Amaliya Pənahova ilə bağlı sərəncam verdi". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.
^ "İ.Y.Muxtarovun [[Azərbaycanın Meksika səfirliyi|Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatları]]nda və eyni zamanda Kosta Rika Respublikasında, Qvatemala Respublikasında, Kolumbiya Respublikasında, Panama Respublikasında, Peru Respublikasında və Honduras Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsindən geri çağırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2016.
^ "Geri çağırılan səfir xalq artistinin oğlu imiş". lent.az (Azerice). 27 Ocak 2016. 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2016.
^ Real TV (8 Kasım 2018). "Amaliya Pənahova dünyasını dəyişib" (Azerice). Youtube.com. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2018.
^ "Amaliya Pənahova vəfat etdi". oxu.az. 8 Kasım 2018. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2018.

[:0-1] Lider TV (15 Haziran 2017). "Xalq artisti Amaliya Pənahovanın doğum günüdür" (Azerice). Youtube.com. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2017.

[:1-2] "525-ci qəzet - Amaliya Pənahova sənətkarlığı: səhnədə və ekranda". 525.az. 13 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2025.

[3] "Prezident Amaliya Pənahova ilə bağlı sərəncam verdi". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.

[4] "İ.Y.Muxtarovun [[Azərbaycanın Meksika səfirliyi|Azərbaycan Respublikasının Meksika Birləşmiş Ştatları]]nda və eyni zamanda Kosta Rika Respublikasında, Qvatemala Respublikasında, Kolumbiya Respublikasında, Panama Respublikasında, Peru Respublikasında və Honduras Respublikasında fövqəladə və səlahiyyətli səfiri vəzifəsindən geri çağırılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". 14 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2016.

[5] "Geri çağırılan səfir xalq artistinin oğlu imiş". lent.az (Azerice). 27 Ocak 2016. 28 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2016.

[6] Real TV (8 Kasım 2018). "Amaliya Pənahova dünyasını dəyişib" (Azerice). Youtube.com. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2018.

[NN-7] "Amaliya Pənahova vəfat etdi". oxu.az. 8 Kasım 2018. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]