Gluteus maximus
Gluteus maximus veya büyük ilye, kıç bölgesinde (gluteal bölge) kas. Bölgenin en büyük kası olma özelliğiyle diğer ilye kaslarının (gluteal kaslar) çoğunun üzerinde yer alır.[1]
Anatomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şekil itibarıyla dörtgendir. Kökeni aşağıdaki noktalardır:[1]
- linea glutealis posterior'un arkasında iliumun pürüzlü bir bölgesi
- bu noktadan itibaren sakrumun alt kısmının arka yüzeyi
- kuyruk sokumunun (koksiks) lateral (yan) tarafı
- sakrotüberoz bağın dış yüzeyi
- gluteus medius kılıfının (fasya) üst kısmı
- ilium ve sakrum arasında erector spinae kasını örten fasya
İliotibial bant (fascia latanın dize kadar inen kalın bölgesi), lateral tarafta kasın üst ve yüzeysel alt taraflarının bağlanma noktasıdır. Kasın diğer bölgeleri femurda gluteal çıkıntıya bağlanır.[1][2]
Sinir sistemine inferior gluteal sinir tarafından bağlanır (innervasyon). Kan dolaşımıysa inferior gluteal arter, superior gluteal arter (oksijenli kan), inferior gluteal ven ve superior gluteal ven aracılığıyla sağlanır. İnferior gluteal sinir, arter ve ven kasın alt yüzeyinde ve merkezinde yer alır. Kasın yukarı kısmında siyatik sinir altından geçer.[3]
İskial çıkıntı ayaktayken altında yer alır, kasın altında hissedilebilir. Baldır bükülüp oturulduğunda gluteus maximus yıkarıya doğru hareket eder, dolayısıyla iskial çıkıntı ve onunla deri arasındaki iskial bursa üzerine oturulur.[3]
İşlev
[değiştir | kaynağı değiştir]Kalça ekleminde ekstansiyon yapar; yani uzuv bükülmüş durumdayken düz hâle getirir. Bu hareketi yaptıran en güçlü kas olsa da genelde otururken kalkmak, merdiven çıkmak gibi kuvvet gerektiren hareketlerde kullanılır. Ayakta dururken hiç kullanılmaz ve düz yolda yürürken pek az kullanılır, dolayısıyla felci düz yol yürüyüşünde pek bir fark yaratmaz.[3]
Kalçada dış (lateral) rotasyon, yani uzvu dışarı doğru bükme hareketini de gerçekleştirir.[3] İliotibial banda bağlanması nedeniyle bandı çekerek kalça ve diz eklemlerini sağlamlaştırır.[1] İliotibial bandın tibianın anterolateral çıkıntısına bağlanması nedeniyle tensor fasciae latae ile gerçekleştirebildiği bu işlevi normalde ayakta dururken gerçekleştirmesi gerektirmez. İliotibial bandın lateral intermüsküler septum aracılığıyla femurla bağlantılı olması nedeniyle dizi hareket ettiremez.[3]
Klinik önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gluteus maximus nadir yaralanan bir kastır.[4]
Diğer hayvanlarda anatomisi ve evrimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Diğer primatlarda, gluteus maximus, insanda var olmayan ischiofemoralis bölümü ve insandaki gluteus maximus kasının dengi, ancak bu hayvanlarda çok daha küçük olan gluteus maximus proprius kasından oluşur. İnsanın atalarının iki ayaklı yürüyüşe geçmesi sırasında gluteus maximus kası büyük değişiklikler geçirdi. Femurun uzunluğunun artması ve femurda daha yukarıya bağlanması sonucu uyguladığı moment ve kas birimi başı uyguladığı ekstansiyon kuvveti azaldı. Azalan kuvvet ağaca tırmanmayı zorlaştırsa da oluşan yapıda koşmak daha kolay oldu. Moment mesafesini biraz da olsa korumak için gluteus maximus ilium kemiğine de bağlandı; bununla beraber kuvveti artırmak için kas hacmi arttı.[4]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Drake, Richard L.; Vogl, A. Wayne; Mitchell, Adam M.W. (2010). Gray's Anatomy for Students, Second Edition. Elsevier. ss. 550-1.
- ^ Ali, Turgut (2015). "Kalça eklemi anatomisi ve biyomekaniği" (PDF). Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği Dergisi, 14. ss. 27-33. doi:10.14292/totbid.dergisi.2015.02. 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi28 Nisan 2017.
- ^ a b c d e Moore, Keith L.; Dalley, Arthur F.; Agur, Anne M.R. (2014). Clinically Oriented Anatomy, Seventh Edition. Lippincott Williams & Wilkins. ss. 565-6.
- ^ a b Hogervorst, Tom; Vereecke, Evie E. (2015). "Evolution of the human hip. Part 2: muscling the double extension". Journal of Hip Preservation Surgery. 2 (1). Oxford Üniversitesi Yayınları. ss. 3-14. doi:10.1093/jhps/hnu014. 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Nisan 2017.
