Barzani Aşireti
Barzani (بارزانی), Ahmed Barzani, Molla Mustafa Barzani, Mesud Barzani ve İdris Barzani'nin mensup olduğu Kuzey Irak'taki Kürt aile. Bu aile 19. yüzyılda Nakşibendi Şeyhlerinin halifeleri olarak Barzan köyüne yerleştikten kısa bir süre sonra aşiretleşti.[1] Barzani Aşireti, Beroji, Mizorî, Şarvanî ve Dolemari olmak üzere dört aşiretten müteşekkil bir aşiret konfederasyonudur.
Barzan bölgesi Irak'ın Erbil iline bağlı olup ülkenin en kuzey ucunda yer almaktadır. Bölgenin merkezi Mergesor kazası olup kaza Mergesor, Barzan ve Şirvan olmak üzere üç kazadan oluşmaktadır. El-Enfal Soykırımı'nda aşiretin yaklaşık 8.000 ferdi Saddam Hüseyin rejimi tarafından katledilmiştir.[2]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Encyclopeadia of Iranica´ya göre Barzan adı, Kürtçenin de mensup olduğu kuzeybatı irani dilerde Mahalle anlamını taşımaktadır. Kökeni avestadaki varəzāna kelimesine dayanan "barzan", eski hintçedeki karşıtı vṛjána(Cemaat)´dır. Modern Kürtçede bu kelimenin yerini "Tax" almıştır.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Barzan tekkeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Barzan Şeyhleri Amidiye Emirleri soyundan gelmektedir. Mesud, Barzan'a yakın Hewinka Köyüne yerleşmiş ve o köyden bir kızla evlenmiştir. Aşiret reisliği Mesud'dan oğlu Said'e, Said'den torunu Şeyh Taceddin'e geçmiştir. Şeyh Taceddin din alimi olduğu için mürit toplamış ve Barzan Tekkesi'ni kurmuştur. Aşiret reisliği Şeyh Taceddin'den oğlu Şeyh Abdurrahman'a, Şeyh Abdurrahman'dan da oğlu Abdullah'a geçmiştir. Abdullah zühd ve takva ile ünü kazanmış ve oğlu Şeyh Abdusselam'ı Şeyh Seyyid Taha Nehri'nin medresesine göndermiştir. Şeyh Abdusselam Barzan'da bir medrese kurunca her taraftan öğrenciler Barzan'a okumaya gelmeye başlamıştır. Hâlid Bağdâdî Barzan'a uğrayarak Şeyh Abdüsselam'ı halifesi olarak atamıştır.
Şeyh Muhammed
[değiştir | kaynağı değiştir]1872'de Şeyh Abdusselam öldüğünde Şeyh Muhammed reis olmuştur. Şeyh Muhammed de zühd ve takva ile ünü kazanmış ve Barzan tekkesi komşu aşiretlerden mazlumların sığınak haline gelmiştir. Bu yüzden diğer aşiret reisleri Şeyh Mumahhed'i Osmanlı yönetimine şikayet etmişlerdir. Osmanlı da Şeyh Muhammed'i Bitlis'e sürgün etmiştir. Şeyh Muhammed Bitlis'te bir yıl hapis yattıktan sonra Barzan'a dönmüş ve fazla zaman geçmeden 1903'te ölmüştür. Şeyh Muhammed, Şeyh Abdusselam, Şeyh Ahmed, Muhammed Sıddık, Babo ve Molla Mustafa olmak üzere beş oğlu geride bırakmıştır.
Şeyh Abdusselam
[değiştir | kaynağı değiştir]Şeyh Abdusselam bölgede sosyal ıslahatlar gerçekleştirmiş ve hem dini hem de milli bir lider konumuna gelmiştir. Ondan dolayı Barzan tekkesiyle irtibatlı olmayan aşiret de dahil olmak üzere, Şirvani, Dolameri, Mirozi, Beroji, Nizari, Kerdi, Hereki ve Bıneci aşiretleri Şeyh Abdusselam'ın liderliğinde Barzani adı altında ittifak kurmuşlardır. Şeyh Abdusselam Osmanlı yönteminin baskısından kurtulması için aşiret reisleriyle görüşmüş ve Kürt Teali ve Terakki Cemiyeti, Kürt Talebe Hêvî Cemiyeti ve Kürdistan Bağımsızlık Cemiyeti (Azadî) gibi Kürt örgütleri ve Şeyh Mahmud Hafid, Seyyid Abdülkadir ve İsmail Ağa Şikaki (Simko) gibi önde gelen liderler ile ilişiki kurmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Behn, W.: Barzani, Iranica.com[ölü/kırık bağlantı]('İngilizce)
- ^ "Barzan Enfali'nin yaraları 37 yıldır kanıyor". rudaw.net. 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2022.
- ^ Baran Ruciyar: Berzan, kurdica.com 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ('Almanca)
İlgili kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- M. Sıraç Bilgin, Barzani, Fırat Yayınları, İstanbul, Ocak 1992.
- Mesud Barzani (Çev.: Vahdettin İnce), Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi, C. I, Doz Yayınları, İstanbul, Ocak 2003, ISBN 975-6876-36-0.
- Mesud Barzani (Çev.: Vahdettin İnce), Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi, C. II, Doz Yayınları, İstanbul, Şubat 2005, ISBN 975-6876-49-2.