Bazal ganglion

Kronik yorgunluk sendromu hastalarında Bazal Ganglion yapılarında azalan aktivasyonun MRI görüntüsü

Bazal ganglion, beynin orta kısmında bulunan prefrontal korteks ve alt motor ve duyu bölgeleri arasındaki iletişim ve yönetimi sağlayan yapıların genel adıdır. Karmaşık motor hareketlerin uygulanması ve yönetilmesi bu yapılar aracılığıyla yürütülür. Aynı zamanda hareketlerin hızlarının kontrol edilmesi gibi yüksek motor denetim özelliğine de sahip bir bölgedir. Bazal gangliyon, kabuk, talamus ve diğer bazı yapılarla sıkı bir bağlantı gösterir. Güncel kuramlar bazal gangliyona eylem seçiciliği görevini yükler; olası seçeneklerden uygun olanı bulmak. Bazal gangliyonun birçok motor sistem üzerinde durdurucu etkiye sahip olduğu gösterilmiştir. Bu etkinin ortadan kalkması sistemin etkin hale geçmesiyle sonuçlanır. Bazal gangliyonun davranış belirleme fonksiyonu beynin birçok bölgesinden gelen iletilerle biçimlenir. Bu merkezlerden biri de yönetim özellikleri belirgin olan alın kabuğudur.

Bazal gangliyonun ana bileşenleri kaudat çekirdek, merceksel çekirdek, kara madde ve subtalamik çekirdektir. Bunların en büyüğü olan striyatum, beynin pek çok bölgesinden ileti alır ama sadece bazal gangliyonun elemanlarına ileti gönderir. Palidumun girdileri striyatumdan gelirken buradan çıkan iletiler aralarında kabuğun motor alanlarıyla ilişkili olan talamus kısımlarının da olduğu bazı motor bölgelere gider. Kara madde iki kısımdan oluşur. Birisi aynı palidum gibi çalışırken diğeri striyatuma giden dopaminin oluşumunu sağlar. Subtalamik çekirdek, kabuk ve striyatumdan bilgi alırken paliduma mesaj ulaştırır ayrıca tik, tepke gibi istemsiz hareketlerin işlevleride bazal gangliyon tarafından gerçekleştirilir

Bazal gangliyonlar, hasar gördüğünde bazı nörolojik hastalıklar ortaya çıkabilir. Özellikle Biyotin-Tiamin-Tepkisel Bazal Ganglion Hastalığı gibi nadir bir hastalık, çocuklarda akut veya subakut başlangıçlı nöbetler, istemsiz kas hareketleri (distoni) ve beyin fonksiyonlarının bozulmasıyla (ensefalopati) kendini gösterir. Bu hastalık özellikle bazal gangliyonların bir parçası olan kaudat çekirdek ve putamen adı verilen bölgelerde hasara yol açar. Tedavi edilmezse, ciddi kalıcı hasarlara hatta ölüme yol açabilir.

Bu nedenle, biyotin ve tiamin gibi vitaminlerin eksikliklerinin erken teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi, bazal gangliyonların korunması açısından önemlidir. Bazal gangliyonlar sağlıklı bir şekilde çalışmadığında, günlük hareketlerimiz ve vücut dengemiz üzerinde ciddi etkiler yaratabilir.

Bazal gangliyonların hasarında parkinson, kore, balismus gibi nörodejeneratif hastalıklar görülür.