Halojenleme
Halojenleme veya halojenasyon, bir bileşiğe bir veya daha fazla halojenin katılmasını gerektiren kimyasal bir reaksiyondur. Alkenler, klor ve brom gibi halojenlerle, nükleofillik özelliği göstermeyen çözücüler içerisinde hızla tepkimeye girerler ve dihalojenleri oluştururlar.[1] Bromun katılması daha kolay takip edilebilmektedir. Çünkü kırmızı-kahve rengi olan Brom çözeltisinin rengi ortadan kalkar. Bu yöntem özellikle çift bağların varlığını kanıtlamada kullanılır. Burada alken doymamış bir molekül olduğu için bromla tepkimeye girerken, alkanlar ise ortamda radikal bir çözelti olmadığı sürece tepkime vermez. Genel itibarıyla bu tepkimeler ya oda sıcaklığında ya da soğuk bir ortamda inert halojen çözücülerinin (CCl4) varlığında uygulanır.
| Alkenlere Halojenlerin Katılması |
 |
| Burada Cl2 Bütenin yapısına katılması sonucunda 1,2-Diklorobütan oluşmaktadır. |
 |
| Burada Cl2 2-Bütenin yapısına katılması sonucunda 2,3-Diklorobütan oluşmaktadır. |
 |
| Burada Br2 Bütenin yapısına katılması sonucunda 1,2-Dibromobütan oluşmaktadır. |
Bromda anti-Addition
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdaki tabloda bromun cis- ve trans-alkenlere katılması gösterilmiştir. Burada ürünlerin oluşmasındaki sebepler diğer halojenler için de kullanılabilir. Bromun alkenlere katılmasında her iki brom atomunun alkenin farklı taraflarına bağlanır.[2]
| Bromun cis- ve trans-Alkene Katılması (anti-Addition) |
 |
| Bu arada oluşan ve 1. ve 2. ürünlerin ismi 2,3-Dibromobütandır ve rasemik bir yapı oluşturular. |
 |
| Bu arada da oluşan ve 1. ve 2. ürünlerin ismi meso-2,3-Dibromobütan olup her iki üründe aynıdır. |
Bromun anti-Addition'undaki Mekanizması
[değiştir | kaynağı değiştir]Burada halojenlerin katılmasını açıklamak için bir iyonik mekanizma önerilmiştir. Burada ilk basamakta brom molekülüne alkenin π elektronlarının yaklaşması sonucunda brom-brom bağının da bulunan elektronlar alkenden uzakta bulunan diğer brom atomuna doğru iteklenir ve bunun sonucunda brom molekülünde kutuplaşma (polarlaşma) meydana gelir. Polarlaşmanın anlamı alkene yakın bulunan bromun kısmı pozitif yükle yüklenirken alkenden uzaktaki bromsa kısmı bir negatif yükle yüklenmiş olur. Bu kutuplaşma sonucunda brom–brom bağı zayıflar ve sonuçta iki brom iyonu oluşmuş olur. Pozitif brom iyonu alkenle iki elektron çiftiyle bağ oluşturur. Burada kullanılan elektron çiftlerinden ilk çifti alkenin π bağından gelirken diğer çiftse brom atomunun ortaklaşmamış elektronlarından bir tanesinden gelmektedir. İkinci basamakta ise geride kalan brom iyonu bu halkalı yapı gösteren alkana katılır. Burada katılma ya sağdaki ya da soldaki karbon atomunda gerçekleşir. Negatif yükle yüklü bromun katıldığı karbona bağlı olarak pozitif yükle yüklü brom-karbon bağlarından biri kırılarak halkalı yapı bozulur ve sonuçta trans-alkan oluşur.[3]
| anti-Additionu bromun katılması üzerinden gösteren bir mekanizma. | |
| 1 |
 |
| Burada alkene yakın olan Brom atomu alkenin çift bağındaki elektronlar tarafından yapısına katılırken diğer broma ise negatif yükler yüklenir. | |
| 2 |
 |
| Bu aşamada ise negatif yükle yüklenin brom atomunu alkene bağlanmasının iki şekli vardır. Bu oluşan iki molekül bir birinin ayna yansıması gibidir. | |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ T.W Graham Solamons (Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar), Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya (Organic Chemistry), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, ISBN 975-8431-87-0. Sayfa 334
- ^ K. Peter C. Vollhardt und Neil E. Schore: Organische Chemie 4 . Auflage. Wiley-VCH, 2000, ISBN 3-527-29819-3. Sayfa 574.
- ^ T.W Graham Solamons( Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, ( Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, ISBN 975-8431-87-0. Sayfa 334-335
K. Peter C. Vollhardt und Neil E. Schore: Organische Chemie 4. Auflage. Wiley-VCH, 2000, ISBN 3-527-29819-3.
