Etnoloji
Etnoloji ya da ırk bilimi[1] (Yunanca ἔθνος, ethnos insanlar, millet, ırk) insanların etnik gruplara ayrılışını, bu grupların kökenini, oluşumunu, yeryüzüne yayılışını, aralarındaki bağıntıları ve bunların töre, dil ve kültür niteliklerini, genel kanunlar çıkarmak amacıyla inceleyip karşılaştıran, geçmişte yaşamış ve hâlen yaşamakta olan değişik kültürleri karşılaştırmalı olarak inceleyen bilim dalına verilen isimdir.
Maddî manevî kültürleri etnolojinin malzemelerine dayanarak açıklar. Genel anlamda insanlığın kültür tarihini aydınlatmaya çalışmaktadır. Folklor karşılığı olarak da halkıyat kullanılmaktadır. Düğün, bayram, cenaze, doğum, isim koyma, bazı batıl inanışlar, türkü, masal, ninni halk hikâyeleri, menkibe, bilmece, oyun, atasözü, deyimler, tekerlemeler, halkıyatın içine girer. Tarih, dil, din, arkeoloji, ruhiyat, içtimaiyat, sanat tarihi, hekimlik, bitkiler ve hayvanlarla ilgili ilimler de etnolojinin içinde yer almaktadır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Özellikle 19. yüzyılda etnolojiyi bir bilim dalı olarak kurma çalışmaları başlamıştır. Etnografya ve etnoloji (Völkerkunde) gibi kavramlar 1770'li yıllardan itibaren özellikle Göttingen Üniversitesi'nde kullanım bulmaktaydı. Üniversite düzeyinde ilk kürsü sahibi olan etnolog Alman profesör Adolf Bastian'dır. Bastian 1864 yılında Berlin'de profesörlüğünü almıştır. Onu izleyen yıllarda Sir Edward B. Taylor (1896 - Oxford), Franz Boas (1899 - New York) ve daha sonra Sir James G. Frazier (1906 - Liverpool) bu alanda kürsü sahibi olan isimler arasındadır. Modern etnolojinin doğuşu esas olarak sömürgecilik ve emperyalizm ile yakından ilişkilidir. Thomas Achelis'e göre etnolojinin amacı kültürün ortaya çıktığı evrimsel gelişimin takip edilmesidir.[2]
Achelis'in döneminde 19. yüzyılda etnologlar sahip oldukları verileri bölgeyi gezenlerin raporlarından, tacirlerden kısacası ikinci el kaynaklardan edinmekteydi. Ancak günümüzde etnologlar yabancı kültürün içinde yaşamayı ve kişisel olarak gözlem yapmayı etnolojik araştırmanın şartlarından biri olarak kabul etmektedirler.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023.
- ^ Thomas Achelis, Moderne Völkerkunde deren Entwicklung und Aufgaben: nach dem heutigen Stand der Wissenschaft. Stuttgart 1896.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Anatolian Turkish Genetics: Abstracts and Summaries 23 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- etnoloji.kl7.org / insanlık ve dünya hakkında
- European Y-cromosome DNA (Y-DNA)5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
