U şekilli vadi
U şekilli vadi, buzul vadisi veya buzul teknesi; buzul topoğrafyasında yüksek dağlardaki buzulların eriyerek hareket etmesiyle, buzulların dağları aşındırması sonucuyla şeklini bir buzuldan alan vadi tipi terimidir.[1][2] U şekilli vadiler dağ ve tepe sırasında görülür.[3]
Buzul çağında Dünya'daki 4-5 °C sıcaklık düşüşleriyle kuzey yarımkürenin kuzeyinde buzullaşma arttı; Amerika kıtasında Büyük Göller'e, Avrupa'da Alpler'in eteklerine kadar buzullarla kaplandı. Orta kuşakta dağların yükseklerinde buzullar oluştu. Zamanla iklimin yumuşası ve buzulların harekete geçmesi, sıcak dönemlerde ise eriyerek yükseklere çekilmeleri, soğuk dönemlerde ise aşağılara, vadilere dek inmeleri sırasında yaptıkları bu hareketler vadilerin zımpara taşı gibi örselenip şekillenmesine yol açtı. Vadiler zamanla aşınarak tekne şeklini alınca ortaya buzul vadileri çıktı. Vadinin kesiti, sıklıkla dik duvarlarla sınırlanmış geniş ve düz, vadi tabanından oluşur.[2][3] Vadi tabanı çoğunlukla bataklıktır. Eğer bir nehir, U-vadide akıyorsa sıklıkla çok sayıda menderes oluşturur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Hoşgören, Yıldız (2011). Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Çantay Kitabevi. ISBN 9789759060855.
- ^ a b Hüseyin Turoğlu (Nisan 2011). Buzullar ve Buzul Jeomorfolojisi. Çantay Yayınları. s. 98. ISBN 978-975-9060-82-4. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2024.
- ^ a b M. Akif Sarıkaya (2003). "Buzullar" (PDF). Mavi Gezegen. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)3 Şubat 2024.