Dağcılık

Alpler üzerindeki dağcılar

Dağcılık, yüksek dağlarda zirve yürüyüşü ve kamp kurmanın yanı sıra, aynı zamanda tırmanma (teknik kaya tırmanışı) sporunu da kapsayan bir doğa sporudur.

18 ile 19. yüzyıllarda Avrupalı (İngiliz ve Fransızlar başta olmak üzere) zenginlerin boş zamanlarını değerlendirme ve hayatlarının rutinlerini yeni maceralarla süsleme arayışı neticesinde bir spor sayılmaya başlanmıştır. 20. yüzyılın başında diğer ulusların da ilgisini çekmeyi başarmıştır.

Uluslararası bir spor haline gelmesi ise, 1931 yılında, merkezi Cenevre'de olan Uluslararası Dağcılar Birliği (UIAA)'nin kurulmasıyla mümkün olmuştur. İzleyen yıllarda, belirli teknik ve emniyet yöntemlerinin geliştirilmesine paralel olarak kendine özgü disiplini ve ilkeleri olan bir spor haline dönüşerek birçok doğa sporunun da önünü açmıştır.

Dağcılığa olan ilgi

Günümüzde dağcılık en çok rağbet gören doğa sporlarından biri olsa da, buna eklenebilecek yeniliklerin azalması, yeni neslin farklı doğa sporlarına ilgi duyması ya da tehlikeli bulunması nedeniyle, 20. yüzyılın başındaki popülaritesini kaybetmeye başlamıştır.

Dağcılık stilleri

Alpin stil

Dağcılar kayalar ve buzlar üzerinde.

Hafifliğin ve hızın ön plana çıktığı ve aynı zamanda teknik tırmanış içeren dağcılık sporunun esas ruhunu temsil eden tırmanış stilidir. Ana ve ara kamp yoktur. Hızlı ve hafif olmak için tek kamp noktasından hareket edilir. Temiz tırmanış diye tabir edilen ve tırmanış sonrası rotayı değiştirmeyen doğal yöntemler kullanılır.

Yapay yöntemlerden tamamen uzak olan bu tırmanış stilinde tırmanıcılar bütün zorluklar ve risklerle kendi başlarına başa çıkarlar. Temelindeki bu yöntemlerden dolayı macera ruhu ile beslenir.

Trekking ve hiking

Türkçede Dağ veya doğa yürüyüşü olarak kullanılmasına karşılık dağ ve doğa yürüyüşünün tam karşılığı 'hiking'dir. Günü birlik olarak yapılır ve kamplı konaklama içermez. Eğer bu aktivite kamplı olacaksa adı 'trekking' olur.

Ekspedisyon

Uzun zaman gerektiren dağ aktivitelerini kapsar. Tırmanılan yükseklik bakımından vücudun iklime uyum sağlayabilmesine olanak sağlamak amacı ile bol miktarda iniş çıkış içeren Yüksek İrtifa Tırmanışı'nın İngilizce adıdır. Tırmanıcılar zirveye çıkana kadar kendi kamp yüklerini bir üst kampa taşırken birden fazla gitgel yaptıkları faaliyettir. Genelde 5 bin metre üstü tırmanışlar için geçerlidir. Örneğin Ağrı Dağı bir ekspedisyon tırmanışı içerir.

Via Ferrata

Kayaya sabitlenmiş metal merdivenleri kullanarak tırmanma stilidir. Dağcılıkta en kolay stillerden birisidir.

Sportif tırmanış (Sport climbing)

Genellikle kaya üzerinde ya da yapay duvarlarda kullanılan tırmanma stilidir. Kendi içinde dört ana kısma ayrılır.

Serbest stil

En çok kullanılan tırmanış türü. Free climbing denilen bu tırmanışta, yükselmek için yapay teknikler kullanılmamaktadır. İp ise tırmanan kişiyi, düşüş ihtimaline karşı, tehlikeden korumak için kullanılır.

Free-solo

Hiçbir emniyet aleti kullanılmadan, kaya tırmanış ayakkabısı ve toz torbasıyla yapılmaktadır. Free solo fazlasıyla deneyim gerektirir. Dünya genelinde Bu türde tırmanıcı sayısı oldukça azdır. Bu stilde tırmanmak için fiziksel olduğu kadar psikolojik olarak da hazır olmak gerekiyor. Çünkü, yapılan hata çoğunlukla ölümle sonuçlanabilmektedir.

Yapay tırmanış

Yükselmek için çeşitli aletlerden faydalanılarak yapılan tırmanış türüdür. Yapay tırmanışta, sikke, jumar, hook, ip, merdiven gibi aletler kullanılır. Çıkışta, lider tırmanıcının örneğin sikkeye (emniyet noktası oluşturmak için kayaya çakılan metal) basması durumuna yapay çıkış adı verilir.

Boulder tırmanış

Genellike 3 metre ila 5.50-6 metre arasında bulunan kaya tırmanışının bir dalıdır. Yerde kalınlıkları değişkenlik gösteren minderler ile güvenlik alınmaktadır. Yapay duvarlarda boulder ise ortalama 3.5 metre ila 5 metre arasında değişkenlik gösteren farklı eğimlere sahip olan tırmanış duvarıdır. Bu bölümde ise yerde 30–40 cm değişkenlik gösterebilmekle beraber yerde bulunan minderler ile güvenlik sağlanmaktadır.

Eğitim

Kaya tırmanışı eğitimi veren birçok doğa sporu merkezi vardır. Eğitimin ilk aşaması teorik dersler; Öncelikle, tırmanış teknikleri, stilleri, tırmanış ve iniş istasyonlarının kurulması, top rope (tırmanış ipi) ve malzemeler hakkında ayrıntılı teorik eğitim alınıyor.

Bir sonraki aşamada uygulamaya geçiliyor. Malzeme takıp çıkartmak, yerden birkaç metre yükselerek yapılan egzersizlerle ip inişi ve top rope tırmanış uygulaması yapılıyor.

En son aşamada lider tırmanışın (eğitim alındıktan sonraki uzmanlaşılan tırmanış) temel bilgileri alınıyor ve tecrübeli bir kaya tırmanışçısıyla beraber uzun rotalarda tırmanışlara başlanıyor.

Uzun duvar tırmanışı

Kaya tırmanma tekniklerini ve emniyet malzemelerini kullanarak bir ip boyundan daha yüksek olan kaya üzerinde yapılan tırmanış şeklidir.

Yapay duvar tırmanışı

Çoğunlukla kapalı alanlarda kimyasal malzemeler kullanılarak yapılan, sabit veya ayarlanabilen duvar sistemlerine tırmanma etkinliğidir. Yarışma etkinlikleri veya antrenmana yönelik hazırlanan yapay duvarlar, farklı biçimlerde ve aralıklarda basamak ve tutamakları içerir.

Yapay duvar tırmanışlarında, duvara dağcılıkta kullanılan teknik malzemelerin yerleştirilmediği, "top rope" (üstten emniyetli ip) tekniği de kullanılmaktadır.