Dönüşüm (öykü)
| Die Verwandlung | |
 1916 baskısı | |
| Yazar | Franz Kafka |
|---|---|
| Çevirmen | M.Kamil Utku (Altıkırkbeş) Gülperi Sert (İş Bankası Kültür) |
| İllüstratör | Ottomar Starke |
| Ülke | Avusturya-Macaristan |
| Dil | Almanca |
| Konular | Absürdizm, Sosyal roman, egzistansiyalizm |
| Tür | Novella |
| Yayım | 1915 |
| Yayımcı | (özgün) Altıkırkbeş Yayın İş Bankası Kültür Yayınları (Türkçe) |
| Sayfa | 80 |
| ISBN | 9786055532000 |
Dönüşüm, Değişim veya Metamorfoz (Almanca özgün adı: Die Verwandlung), Franz Kafka'nın uzun öyküsü.
İlk olarak 1915 yılında yayımlanmıştır. Kafka'nın en popüler eseri sayılabilir. Öykü, Gregor Samsa'nın bir sabah kendini dev bir böceğe dönüşmüş bulmasıyla başlar ve hayatındaki değişiklikleri anlatarak devam eder.
Karakterler
[değiştir | kaynağı değiştir]Gregor Samsa
[değiştir | kaynağı değiştir]Gregor Samsa öykünün ana karakteridir. Ailesinin geçimi için gezici bir pazarlamacı olarak ağır bir şekilde çalışmaktadır. Bir sabah büyük bir böcek olarak uyanır.
Grete, Gregor'un küçük kız kardeşi ve dönüşümden sonra bakıcısıdır. Başlarda Grete ve Gregor'un iyi bir ilişkisi vardır ancak zamanla bu ilişki azalır. En başta onu beslemek ve odasını temizlemek için Grete gönüllü olsa da öykü ilerledikçe daha sabırsız olup, inadına ve kasıtlı bir biçimde odaya pis yemekler getirirdi. Grete, keman çalar ve konservatuvara gitme hayalleri kurardı. Gregor da, bu hayali gerçekleştirmek için çalışmaktaydı ve Noel arifesinde bunu açıklayacaktı. Gregor'un dönüşümünden önce aileye gelir sağlamak için bir dükkânda tezgahtar olarak çalışmaktaydı. Öykünün başında sempatik gözüken karakter zamanla bu sempatisini kaybediyor.
Gregor'un babasının Gregor'un patronuna büyük bir borcu vardır. Bu yüzden, Gregor nefret etse de işinden ayrılamaz. Bay Samsa, Gregor'un çalıştığı zamanlarda tembel ve yaşlıdır. Ancak dönüşümden sonra Gregor para kazanamadığı için Bay Samsa çalışmaya başlar.
Samsalar gelir elde etmek için birlikte yaşamak üzere üç kiracıyla anlaşırlar. Kiracılar çok huysuzdur ve evdeki kirliliğe dayanamamaktadırlar. Gregor'u fark edip olağanüstü büyüklükte bir böcek olduğuna inanırlar ve aileyi dava açmakla tehdit ederler.
Grete Samsa
[değiştir | kaynağı değiştir]Grete, Gregor'un küçük kız kardeşi ve dönüşümünden sonra bakıcısıdır. Önceleri yakın bir ilişkileri olsa Gregor'un dönüşümüyle beraber bu ilişki kaybolur.
Çeviri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kitabın Türkçe çevirisinde "Ungeziefer" kelimesi "Böcek" olarak çevrilmiştir, ancak bu tam olarak anlamı karşılamaz. Orta Almanya'da Ungeziefer'ın kelime anlamı "kurban edilmeye uygun olmayan kirli hayvan"dır ve bazen "haşere" anlamında kullanılır. Kafka, Gregor'u belirli bir şey olarak etiketlemek istememiş, sadece Gregor'un dönüşümünden duyduğu tiksintiyi göstermek istemiştir.
Kafka'nın yayımevine 25 Ekim 1915'te gönderdiği ve ilk baskının kapak resmi ile ilgili sıkıntılarını anlattığı mektupta "Böcek" (Insekt) kelimesini kullanmış ve "Kapakta böcek olmasın. Uzaktan bile görülmesin" der. Bu Kafka'nın Gregor'un dönüştüğü yaratık hakkında belirgin bilgi vermeme isteğini gösterirken; çevirmenlerin "Böcek" kelimesini kullanmasına neden olmuştur.
"Ungeziefer" bazen "hamamböceği", "bokböceği", "kınkanatlı böcek" ya da daha belirli şekilde çevrilmiştir. "Bokböceği" (Mistkäfer) öykünün sonunda temizlikçi tarafından kullanmıştır ancak anlatan kendini böyle betimlememiştir. "Ungeziefer" Samsa ve çevresi arasındaki ayrılığı simgeler; temiz değildir ve bu yüzden dışlanmalıdır.
Yorumlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bütün Kafka çalışmaları gibi Dönüşüm de farklı şekillerde yorumlanmıştır. Stanley Corngold, "Eleştirmenin Çaresizliği" adlı kitabında 130 farklı açıklamaya yer vermiştir. Birçoğu "toplumun farklı olana yaptığı muamele" etrafında toplanmıştır. "Yaşamdan kopmanın verdiği yalnızlık ve gelecekten herhangi bir şey ummamak" da bu açıklamalar arasındadır. Yaptığı rutin işlerden memnun olmayan, ailesinin borcu nedeniyle çalışan ve onu zamanla yarıştıran bu işten kurtulmanın yolu belki de böcek olmaktır. Bazıları da öykünün insan varlığının saçmalığının üzerinde durduğunu belirterek; varoluşçuluğa gönderme yapar.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dönüşüm - Evrim Tevfik Güney27 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Değişim - Kamuran Şipal27 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kafka Okur - Franz Kafka27 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Almanca aslı at DigBib.org (text, pdf, HTML)
- İngilizce çevirisi23 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. çeviren Ian Johnston
- Peter Kuper tarafından hazırlanan Video gösterisi23 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
