Dinyeper akanakları
Dinyeper Akanakları (Ukraynaca: Дніпрові пороги, Dniprovi porohy), Ukrayna Kalkanı'nın granit, gnays ve diğer anakaya türlerinden oluşmuş mostranın bulunduğu Dinyeper Nehri üzerindeki tarihi akanaklarıdır, nehrin güneye döndüğü bugünkü Dnipro şehrinin sonrasında başlarlar, 66 km'de her 50 metrede bir yer alırlar ve bugünkü Zaporijya (kelime anlamı "akanaklar sonrası") kentinden önce sona ererler.
Bu yol boyunca (bazı kaynaklar daha az sayı verse de) dokuz büyük akanak vardır ve bu da nehir üzerinde seyrüseferi neredeyse tamamen engeler. Ayrıca, yaklaşık 30-40 küçük akanak, 60 ada ve adacık vardır.
Dinyeper Hidroelektrik santrali 1932'de inşa edildikten sonra baraj gölünün altında kaldı.
Tarihsel anlatımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Dinyeper Akanakları, Vareglerden Yunanlara uzanan ticaret yolunun parçasıdır ve ilk defa İlk Vakayiname'de belirtilmiştir. 8. ve 9. yüzyılın başlarında kuruldu ve 10. yüzyıldan 11. yüzyılın üçte birinde büyük bir önem kazandı. Dinyeper üzerinde Varegler, Peçenekler göçebeleri için nöbet tutmaları gereken yedi akanak etrafında gemilerini karadan taşımak zorunda kalıyorlardı.
VII. Konstantinos'ın (h. 913-959) De Administrando Imperio[1] ile İgor Destanı isimli çalışmalarında bu akanaklar zikredilmiştir.
Önemli akanakların isimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ukrayna geleneğinde, 9 büyük akanak vardı (sağdaki resimde gösterildiği gibi nehir akışı yönünde verilmiştir):[2][3]
- Kodatsky (Ukraynaca: Кодацький поріг). Kodak Kalesi önceden akanağın yanındaydı.
- Sursky (Ukraynaca: Сурський поріг). Bu akanağın neredeyse tüm kayaları sığ suya batmıştır.
- Lohansk (Ukraynaca: Лоханський поріг)
- Dzvonesky (Ukraynaca: Дзвонецький поріг)
- Nenasytec (Ukraynaca: Ненаситецький поріг або Ненаситець, (Açgözlü) ya da Revučy (Ukraynaca: Ревучий, Kükreyen), 2.4 km uzunluğunda ve 1 km genişliğinde yerliler tarafından Cehennem denilen Dinyeper Akanakları'nın en büyük ve en tehlikeli olanıdır. Kükremesi birkaç kilometre ötede duyulabilirdi.
- Vovnyzky (Ukraynaca: Вовнизький поріг)
- Budylo (Ukraynaca: Будильський поріг)
- Lyshny (Ukraynaca: Лишній поріг, (Gereksiz). Bu isim büyük olasılıkla en az tehlikeli olduğu ve seyrüsefer için neredeyse hiç sorun yaratmadığı için verilmiştir
- Vil'ny (Ukraynaca: Вільний поріг, Özgür)
Ukraynacadan transkripsiyonda verilen isimler.
Farklı tarihi kaynaklardan bazı isimlerin yazışmaları aşağıdaki tabloda görülmektedir.:
| Modern (Ukraynaca) | Slav dili | Norsça |
|---|---|---|
| 1.
|
Ne sǔpi, ‘Uyumayan’ (Εσσουπη) | Sof eigi, ‘Uyumayan’ |
| 2. Surskij, ‘Şiddetli olan’;
3. Lochanskij |
Ostrovǐnyj pragǔ, ‘Ada-şelale’ (Οστροβουνιπραχ) | Holmfors, ‘Ada-şelale’ (Ουλβορσι) |
| 4. Zvonets(kij), ‘Büyük hata’ | Gellandi, ‘Kükreyen’ (Γελανδρι) | |
| 5. Nenasytets(kij), ‘Açgözlü’ | Nejasytǐ, ‘pelikan (orada yuva yapar)’ (Νεασητ) | Eyforr, ‘hiç şiddet içermeyen’ (Αειφορ) |
| 6. Volnyj, Volninskij, ‘dalgalar [yeri]’ | Vlǔnǐnyj pragǔ, ‘dalga-şelale’ (Βουλνηπραχ) | Bárufors, ‘dalga-şelale’ (Βαρουφορος) |
| 7. Tavolzhanskij | Vǐruchi, ‘(ref. suyun gürültüsüne) gülüyor’ (Βερουτζη) | Hlæjandi, ‘gülüyor’ (Λεαντι) |
| 8. Lishnij, ‘Gereksiz’ | Naprjazi?, ‘dönemeç, burkulmuş?’ (Ναπρεζη); Na bǔrzǔ?, ‘çabuk?’ | Strukum, ‘akanaklar[da]’ (Στρουκουν) |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ An English translation 23 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. of De Administrando Imperio.
- ^ Яворницький Д.І. Дніпрові пороги 30 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.:Альбом фотогр. з географічно-історич. нарисом — Харків: Перша друкарня держ. видавництва України, 1928. — С. 41.(in Ukrainian)
- ^ Омельченко Г. М. Спогади лоцмана порогів Дніпрових.- Дніпропетровськ: Січ, 1998.(in Ukrainian)
- ^ pp 172-174, "Russian and the Slavonic Languages", by W.J.Entwistle and A.Morison, publ. Faber & Faber, 1949 & 1969.
