Hücrelerarası madde
 | Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için alakalı konuda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Eylül 2021) |
Hücrelerarası madde (HAM), Ekstrasellüler matriks (İngilizce: Extracellular matrix, ECM) veya zemin maddesi, bağ dokusu hücreleri tarafından sentezlenen, şeffaf, şekilsiz bir maddedir.
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]HAM niteliği taşıyan maddeler birbirlerine yapışması gereken hücrelerin bağlantılarını sağlayan, hücre hareketlerini yönlendiren, hücrelerin büyümesi, gelişmesi ve metabolizmasına katkılarda bulunan, hücrelerin dışında bulunan büyük moleküllü (makromoleküler) maddelerdir.[1] Özgün dokulardaki kayıpların yol açtığı boşlukları da ECM kökenli makromoleküller doldurur.[1][2] Dokulara biçimlerini veren ve işlevsel uyumlarını sağlayan, temel elemanları elastin ve kollagen olan, katı ve suda erimeyen proteinlerdir.[3][4]
Proteoglikanlar (%95 polisakkarit, %5 protein) esas yapısını oluştururlar. Su içeriği çok fazla olan hücrelerarası madde; oksijen ve besin maddelerinin iletimini hücreler ve doku arasında difüzyonla sağlar. Mikroskopta zemin maddesi, kullanılan boyalar dolayısıyla görülmez, sadece hücreler ve fibriller görülür.
Matriks; çeşitli fibriller, proteoglikanlar ve pek çok glikoprotein molekülünü içeren yapısal ve işlevsel bir ağ olup, zemin maddesi ile çoğu kez aynı anlamda kullanılır.
Fibroblastlar ve HAM Üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük bölümü fibroblast olarak bilinen bağ dokusu hücreleri tarafından üretilir. Hücrelerarası madde üreten fibroblastik hücreler güçlü, dayanıklı ve uzun ömürlüdürler. Yangılardaki yıkım sürecinde de etkindirler. Çeşitli uyaranlara karşı tepki verirler, gerektiğinde göç ederek ve çoğalarak doku kayıplarını kapatma çabası gösterirler. Lenfositlerle iletişim kurabilirler. Aktive olan bir fibroblast bir yandan sitokinleri, kemokinleri ve prostanoidleri üretirken bir yandan da HAM üreterek yangı ortamını sınırlandırmaya ve zararları azaltmaya çabalar.[5][6] Fibroblastik hücre çoğalmasının yoğun olduğu yangılara “proliferatif yangı” adı verilir. En tipik örnek "granülasyon dokusu”dur. Granülasyon dokusu oluşan lezyonların çoğunda yoğun kollagen lifler oluşur (fibrozis).[5][6][7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hücrelerarası madde (intraselular madde, zemin maddesi, matriks),
- Bağ dokusu hücreleri
- Fibriller
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir] | Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- ^ a b Theocharis AD, Skandalis SS, Gialeli C, Karamanos NK. Extracellular matrix structure. Advanced Drug Delivery Reviews, 97: 4–27, 2016
- ^ Godfrey M. Basic Mechanisms and Clinical Management, “in Asthma and COPD. 2nd edition, pp. 855-878, Elsevier, Amsterdam, 2009
- ^ Reiser KM. Extracellular Matrix: “in Encyclopedia of Gerontology (JE Birren; editor), 2nd edition”, Elsevier, Amsterdam, 2007
- ^ Shuttleworth A. Extracellular Matrix: “in Encyclopedia of Immunology, (PJ Delves;editor), 2nd edition”, Elsevier, Amsterdam, 1998
- ^ a b Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
- ^ a b Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
- ^ Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
