Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks

Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks (HPA aksı) ya da Limbik-Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks (LHPA), kompleks geribildirim mekanizmalarına sahip nöroendokrin bir yolak.

Bu yolağın, stres maruziyeti sonucu artan aktivitesi hipotalamik "kortikotropin salgılattırıcı hormon" (CRH)'ın salınımı ile ilgilidir.^[1]^[2]^[3]^[4] Strese tekrar maruz kalma, hipotalamus-pituitary-adrenal (HPA) aksında stres yanıtını düzenleyen önemli bir alandan salınan CRH; hipatalamo-hipofizer portal sistemde taşınarak ön hipofiz bezine ulaşmaktadır. Burada anterior lobun pro-Opiomelanokortin (POMC) üreten hücreleri –POMC öncülünün bir son maddesi olan ACTH'ı üretmek için- eşzamanlı olarak aktive olur. Dolaşımdaki ACTH adrenal kortekse vardığında, steroidogeneze ve plazma glukokortikoid miktarının artmasına neden olmaktadır.^[4]

Artan glukokortikoid düzeyleri birçok metabolik ve immün etkilere neden olmakta; hipofiz, hipotalamus, hipokampus düzeylerinde stres aksı için negatif geribildirime yol açmaktadır.^[5] Fizyolojik stres sadece HPA aksı üzerinden etki gösterirken, psikolojik stres varlığında bu aksa limbik sistem de –özellikle hipokampus ve amigdala- dahil olmaktadır.^[6]

Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks (HPA aksı) ya da Limbik-Hipotalamus-hipofiz-adrenal aks (LHPA), kompleks geribildirim mekanizmalarına sahip nöroendokrin bir yolak.

Bu yolağın, stres maruziyeti sonucu artan aktivitesi hipotalamik "kortikotropin salgılattırıcı hormon" (CRH)'ın salınımı ile ilgilidir. Strese tekrar maruz kalma, hipotalamus-pituitary-adrenal (HPA) aksında stres yanıtını düzenleyen önemli bir alandan salınan CRH; hipatalamo-hipofizer portal sistemde taşınarak ön hipofiz bezine ulaşmaktadır. Burada anterior lobun pro-Opiomelanokortin (POMC) üreten hücreleri –POMC öncülünün bir son maddesi olan ACTH'ı üretmek için- eşzamanlı olarak aktive olur. Dolaşımdaki ACTH adrenal kortekse vardığında, steroidogeneze ve plazma glukokortikoid miktarının artmasına neden olmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Artan glukokortikoid düzeyleri birçok metabolik ve immün etkilere neden olmakta; hipofiz, hipotalamus, hipokampus düzeylerinde stres aksı için negatif geribildirime yol açmaktadır. Fizyolojik stres sadece HPA aksı üzerinden etki gösterirken, psikolojik stres varlığında bu aksa limbik sistem de –özellikle hipokampus ve amigdala- dahil olmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Ayrıca bakınız

Stres

Kaynakça

^ Yi SJ, Baram TZ. Corticotropin-releasing hormone mediates the response to cold stress in the neonatal rat without compensatory enhancement of the peptide's gene expression. Endocrinology. 1994 Dec;135(6):2364-8. PMID 7988418 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Vale W, Spiess J, Rivier C, Rivier J. Characterization of a 41-residue ovine hypothalamic peptide that stimulates secretion of corticotropin and beta-endorphin. Science. 1981 Sep 18;213(4514):1394-7. PMID 6267699 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Brunson KL, Avishai-Eliner S, Hatalski CG, Baram TZ. Neurobiology of the stress response early in life: evolution of a concept and the role of corticotropin releasing hormone. Mol Psychiatry. 2001 Nov;6(6):647-56. PMID 11673792 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b Vázquez DM. Stress and the developing limbic-hypothalamic-pituitary-adrenal axis. Psychoneuroendocrinology. 1998 Oct;23(7):663-700. PMID 9854741 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Dumlu K, Cimilli C (2003) Erken yaşam stresörlerinin nörobiyolojik sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(4): 301-310. PMID 14704932 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Fenoglio KA, Brunson KL, Baram TZ. Hippocampal neuroplasticity induced by early-life stress: functional and molecular aspects. Front Neuroendocrinol. 2006 Jul;27(2):180-92. PMID 16603235 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Fizyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Tıp ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[Yi_ve_Baram-1] Yi SJ, Baram TZ. Corticotropin-releasing hormone mediates the response to cold stress in the neonatal rat without compensatory enhancement of the peptide's gene expression. Endocrinology. 1994 Dec;135(6):2364-8. PMID 7988418 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Vale-2] Vale W, Spiess J, Rivier C, Rivier J. Characterization of a 41-residue ovine hypothalamic peptide that stimulates secretion of corticotropin and beta-endorphin. Science. 1981 Sep 18;213(4514):1394-7. PMID 6267699 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Brunson-3] Brunson KL, Avishai-Eliner S, Hatalski CG, Baram TZ. Neurobiology of the stress response early in life: evolution of a concept and the role of corticotropin releasing hormone. Mol Psychiatry. 2001 Nov;6(6):647-56. PMID 11673792 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Vazquez-4] Vázquez DM. Stress and the developing limbic-hypothalamic-pituitary-adrenal axis. Psychoneuroendocrinology. 1998 Oct;23(7):663-700. PMID 9854741 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Dumlu_ve_Cimilli-5] Dumlu K, Cimilli C (2003) Erken yaşam stresörlerinin nörobiyolojik sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi, 14(4): 301-310. PMID 14704932 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[Fenoglio-6] Fenoglio KA, Brunson KL, Baram TZ. Hippocampal neuroplasticity induced by early-life stress: functional and molecular aspects. Front Neuroendocrinol. 2006 Jul;27(2):180-92. PMID 16603235 1 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]