Has oda

Has oda ya da Hane-i Hassa (خانه خاصّه), Enderun ile Harem Dairesi arasında bulunan sadece Osmanlı padişahının hizmetine tahsis edilmiş yazlık ve kışlık bölümlerden oluşan iki katlı bir dairedir. Fatih döneminden itibaren yazlık köşklerin ve havuzun bulunduğu Mermer Sofa (Sofa-i Hümâyun) padişah tarafından adeta yapının balkonu gibi kullanılmıştır. Hane-i has olarak da bilinen Has Oda, Osmanlı sarayında enderun olarak bili­nen iç bölümün en önemli dairesidir. Fatih Kanunnamesiyle (II. Mehmed) kurulan Has Oda Teşkilatı görevli ağalar, padişahın özel hizmetlerini yerine getirmekle sorumludurlar. Padişahın hayatını korumakla da sorumlu olan Hasodalılar ilk etapta 32 kişiden oluşmaktaydılar.

Osmanlı saray teşkilatında sorumlusu Has Odabaşı olan has odanın sonraki görevlileri sırasıyla silahtar, çuhadar, rikâbdar ve tülbent gulamı ile miftah gulâmı gelirdi. Arz ağaları ise; Hasodabaşı, silahtar, çuhadar ve rikâbdar idi. Padişa­hın sarayda ve günlük yaşamda en çok güvendiği Has Oda görevlileri idi. “Ağa”, “eski” ve “acemi” olarak üç sınıfa ayrılan Has odalılar sayılarını korumak için padişaha hizmette kusur etmezler, çeşitli sebepler ile aralarından bir eksilme olduğunda seçici davranırlardı.

Has odalılardan eksilen kadrolara hazi­ne ve Kiler-i Hassa odalarından güğümcübaşı, peşkir ağası, seferliler Odasından da çamaşırcı ve hamamcıbaşılar terfi ettirilerek yapılan özel bir törenle Has Oda'ya geçerlerdi. Has Oda acemileri ise gılman, huddam ve içoğlanı adları ile anılırdı. Enderun'un diğer sınıflarının aksine bir nevi gedik sistemi uygulanarak içerden biri eksilmeden yeni bir ağa istihdam edilmeyen has oda görevlileri sayısı en fazla 40'a ulaşmıştır. Daha önceki padişahlara ait özel hazineler ve Kutsal emanetlerin bir kısmı da Has Oda'da saklanarak sorumlularca korunur.