I. Tvrtko Kotromaniç

I. Tvrtko Kotromaniç
I. Tvrtko Kotromaniç
Bosna kralı
	I. Tvrtko Kotromaniç
Bosna banı
Hüküm süresi	1353-1377
Önce gelen	II. Stjepan
Sonra gelen	Yok
Bosna kralı
Hüküm süresi	1377-1391
Önce gelen	Makam kuruldu
Sonra gelen	Stjepan Dabiša
Ölüm	1391; Bobovac
Eş(ler)i	Doroteja Bdinska
Çocuk(lar)ı	Stjepan Ostoja, II. Tvrtko,
Hanedan	Kotromanić
Babası	Vladislav Kotromaniç
Annesi	Jelena Šubić
Dini	Bosna Kilisesi

I. Tvrtko Kotromaniç (Boşnakça: Tvrtko I Kotromanić, Твртко I Котроманић, d. 1338 – ö. 10 Mart 1391), Bosna Banı ve daha sonra Bosna'nın ilk kralı olan Orta Çağ hükümdarıdır. Tvrtko, Bosna'nın siyasi birliğini pekiştiren, Hum Bölgesi ve Dalmaçya kıyılarını kontrol altına alarak Bosna'yı Adriyatik'e açan ve Sırp İmparatorluğu'nun dağılması sonrası bölgesel güç boşluğundan yararlanarak Balkanlar'ın en güçlü krallarından biri hâline gelen Kotromanić hanedanının en etkili üyesidir.^[1] Onun yönetiminde Bosna, ekonomik ve idari açıdan doruk noktasına ulaşmış, Balkan jeopolitiğinde ilk kez belirleyici bir aktör hâline gelmiştir.

Kökeni

Tvrtko'nun doğum yılı kesin olmamakla birlikte 1338 civarında dünyaya geldiği kabul edilir. Babası Vladislav Kotromanić, annesi ise Macar kökenli Jelena Şubić idi. Tvrtko, ban II. Stephen Kotromanić'in yeğeni olarak büyüdü ve çocukluk yıllarını bölgenin en güçlü soylularından birinin sarayında geçirdi.^[2] Kotromanić Hanedanı, 14. yüzyılın başlarından itibaren Bosna'da hem yerel aristokrasi hem de Macaristan Krallığı’nın üst yönetimi arasında dikkatli bir denge politikası yürütüyordu. Bu dönem, Bosna’nın hâlâ Macar nüfuz bölgesinde bulunduğu, fakat giderek iç bağımsızlığını artırdığı bir süreçti.

Tahta çıkışı

II. Stephen'in 1353'te ölümüyle Tvrtko henüz on beş yaşındayken ban ilan edildi. Ancak genç yaşı ve Bosna soyluları arasındaki çekişme nedeniyle kardeşi Vuk ile ortak yönetim kurmak zorunda kaldı.^[3] Bu dönem Bosna'da feodal beylerin güç kazanmasına, merkezi otoritenin geçici olarak zayıflamasına ve Macaristan'ın Bosna iç işlerine daha fazla müdahale etmesine yol açtı. Tvrtko'nun ilk önemli başarısı, bu iç çekişmeleri bastırıp soyluların bağlılığını yeniden kazanmasıydı. Bobovac ve Sutjeska merkezlerini güçlendirdi ve kraliyet meclisini yeniden organize ederek hanedan otoritesini adım adım sağlamlaştırdı.^[4]

Bosna Banlığı'nın güçlenmesi

1360’lardan itibaren Tvrtko'nun yönetimi belirgin şekilde güçlendi. Bu dönemde:

Tuna–Adriyatik arasındaki ticaret yollarını güvence altına aldı,
Ragusa ile karşılıklı ticaret imtiyazları içeren anlaşmalar yaptı,
Gümüş, tuz ve kereste ticaretini devlet kontrolüne aldı,
Bosna Kilisesi, Katolik piskoposluğu ve Ortodoks din adamları arasında denge kurarak dinî gerilimleri yumuşattı.^[5]

Tvrtko döneminde Bosna, Balkanlar'ın en büyük gümüş üreticilerinden biri hâline gelmişti. Özellikle Srebrenitsa madenleri kraliyet gelirlerinin temel kaynağıydı.

Sırp mirası ve krallık iddiası

I. Tvrtko imzasında kendisini Sırpların, Bosnalıların ve Primorje’nin Kralı olarak tanımlamakta

1371’de Sırp İmparatorluğu’nun dağılması Tvrtko’nun siyasi kariyerinin dönüm noktasıdır. Tvrtko’nun büyük büyükannesi, Nemanjić hanedanından I. Uroš'un kızıydı; bu akrabalık Tvrtko’nun meşruiyet iddiasına zemin sağladı.^[6] Sırp topraklarında meşru bir hak iddia eden Tvrtko, 1377’de Mileševa Manastırı’nda taç giydiği kabul edilen bir törenle ‘‘Sırpların, Bosnalıların ve Primorje’nin Kralı’' unvanını aldı. Bu unvanın hem sembolik hem de siyasi etkileri büyüktü:

Bosna ilk kez krallık statüsü kazandı,
Tvrtko hem Sırp beyleri hem de Hum bölgesindeki soylular üzerinde otorite kazandı,
Balkanlar'da Macaristan ve Venedik gibi büyük güçler karşısında meşru bir bölgesel aktör hâline geldi.

Savaşlar ve bölgesel genişleme

Tvrtko'nun en dikkat çekici başarılarından biri sınırlarını Bosna tarihinin en geniş hâline ulaştırmasıdır. 1360'ların sonunda Hum bölgesindeki yerel soylular zayıflayınca Tvrtko bölgeyi doğrudan kontrol altına aldı. Hum, Adriyatik ticareti için stratejik öneme sahipti ve Bosna'nın ekonomik gücünü ikiye katladı. Tvrtko, Klis, Omiš, Drijeva ve Trogir çevresindeki liman bölgeleri üzerinde etkili bir otorite kurarak Bosna'nın ilk kez doğrudan denize açılmasını sağladı.^[7] 1382'de kurduğu Novi (Herceg Novi), Bosna'nın Akdeniz ticaretindeki en dinamik limanı hâline geldi. Tvrtko'nun orduları Podrinje, Lim bölgesi, Trebinye ve Gornje Polimlje üzerinde hâkimiyet sağlayarak Morava havzasına kadar nüfuz etti.^[4]^[7] Tvrtko, yalnızca kara hâkimiyeti değil, aynı zamanda deniz ticaretini kontrol eden bir kral olmak istiyordu. Dubrovnik ile oldukça ileri düzey ticari ilişkiler kurdu, Venedik ile ise rekabet etti. Novi ve Kotor limanları üzerinden deniz ticareti, tuz ihracatı ve gümüş ticareti başlıca gelir kapıları hâline geldi.^[4]

Yönetimi

Tvrtko döneminde Bosna, ilk düzenli gümüş dinarlarını bastı, saray bürokrasisini genişletti, feodal beylerin vergi ayrıcalıklarını sınırladı ve kalıcı bir diplomatik yazışma sistemi oluşturdu. Tvrtko'nun paraları, üzerinde hem Kotromanić armaları hem de Bosna kraliyet sembollerini taşır; bu, Bosna'nın bağımsız devlet kimliğinin doğrudan göstergesidir.^[8]

Son yılları

Tvrtko'nun son yılları dış baskılarla geçti. Sigismund’un Balkan politikası, Dalmaçya kıyılarında Venedik ihtirasları ve Ragusa ile zaman zaman yaşanan ticari anlaşmazlıklar Bosna’nın nüfuz sahasını zorladı. Buna rağmen Tvrtko 1390’a kadar gücünü korumayı başardı ve Balkanlar’da dönemin en büyük krallarından biri olarak tanındı. 10 Mart 1391’de öldüğünde, Bosna güçlü bir krallık, Balkanlar’ın merkezî aktörü ve Adriyatik kıyıları üzerinde ciddi bir nüfuz sahibi durumdaydı.^[9]

Mirası

Tvrtko’nun mirası tartışmasız büyüktür:

Bosna tarihinde ilk kez bağımsız bir krallık kurulmuştur,
Sırp mirasının önemli bölümünü Bosna etkisine almıştır,
Balkanlar’da 14. yüzyıl sonunun en güçlü devletlerinden biri oluşturulmuştur,
Ekonomi, hukuk, ticaret ve diplomasi alanlarında kalıcı kurumlar bırakmıştır.

Modern tarihçiler Tvrtko’nun saltanatını ‘‘Bosna Orta Çağı’nın altın çağı’' olarak tanımlar.^[10]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans, University of Michigan Press, 1994, ss. 310–320.
^ Noel Malcolm, Bosnia: A Short History, Pan Books, 1996, ss. 28–32.
^ Fine, a.g.e., s. 312.
^ ^a ^b ^c Engel Pál, The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526, I.B. Tauris, 2001, ss. 186–188.
^ Florin Curta, Eastern Europe in the Middle Ages, Cambridge University Press, 2019, ss. 457–460.
^ Sima Ćirković, The Serbs, Blackwell Publishing, 2004, ss. 85–92.
^ ^a ^b Fine, a.g.e., s. 318.
^ Ćirković, a.g.e., s. 87.
^ Fine, a.g.e., s. 321.
^ Malcolm, a.g.e., s. 45.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta I. Tvrtko Kotromaniç ile ilgili ortam dosyaları mevcuttur.

Vladimir Ćorović: Bosna kao kraljevina 5 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kralj Tvrtko, putokaz narodima u BiH 3 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Aljazeera Balkans
Godišnjica smrti prvog bosanskog kralja: Tvrtko I je bio najveći vladar srednjovjekovne Bosne 3 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Klix.ba

Önce gelen: II. Stjepan	Bosna banı 1353–1377	Sonra gelen: Sonra gelen yok
Önce gelen: Önce gelen yok	Bosna kralı 1377–1391	Sonra gelen: Stjepan Dabiša

Bosna-Hersek ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] John V. A. Fine, The Late Medieval Balkans, University of Michigan Press, 1994, ss. 310–320.

[2] Noel Malcolm, Bosnia: A Short History, Pan Books, 1996, ss. 28–32.

[3] Fine, a.g.e., s. 312.

[:0-4] Engel Pál, The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526, I.B. Tauris, 2001, ss. 186–188.

[5] Florin Curta, Eastern Europe in the Middle Ages, Cambridge University Press, 2019, ss. 457–460.

[6] Sima Ćirković, The Serbs, Blackwell Publishing, 2004, ss. 85–92.

[:1-7] Fine, a.g.e., s. 318.

[8] Ćirković, a.g.e., s. 87.

[9] Fine, a.g.e., s. 321.

[10] Malcolm, a.g.e., s. 45.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]