Neisseria meningitidis

Neisseria meningitidis
N.meningitidis SEM görüntüsü (mavi renklendirilmiş)
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Bacteria Şube: Proteobacteria Sınıf: Betaproteobacteria Takım: Neisseriales Familya: Neisseriaceae Cins: Neisseria Tür: N. meningitidis
İkili adlandırma
Neisseria meningitidis (Albrecht and Ghon 1901) Murray 1929

Neisseria meningitidis veya meningokok mikroskopta çift kahve çekirdeğine benzeyen bir bakteridir.

Meningokoksemi veya diğer adıyla invazif meningokokkal hastalıklar tüm dünyada çocuklarda ve yetişkinlerde önemli bir ölüm ve sakatlık nedenidir, bulaşıcı bir hastalıktır. Etkeni sadece insanlarda görülen Neisseria meningitidis ismi verilen bir bakteridir, bu bakteriye şeklinden esinlenerek kısaca meningokok denmektedir. Latince kelime ve eklerin anlamına gelince “Meningo” eki “meninks” yani beynin dışını kaplayan zarları ifade etmektedir. Bu bakteri mikroskoptaki şekli ve sıklıkla menenjit yaptığı için ve bu ismi alır. “–emi” eki aslında kan kelimesini ifade etmektedir, yani menigokoksemi bu mikrobun kana karıştığı anlamına gelir. “İnvazif” istila edici demektir, bu bakteri 24 saat içinde hızla tüm vücuda yayılıp ölüme neden olabildiği için bu tip hastalıklara invazif adı verilmektedir.

Kış mevsimi daha ön planda olmak üzere tüm yıl boyunca ortaya çıkabilir. Türkiye'de özellikle hac mevsiminde Arabistan'dan taşınarak zaman zaman salgınlara yol açtığı bilinmektedir. Vakaların %50'sini 2 yaş altı çocuklar oluşturur, askerlik gibi erişkinlerin toplu bulunduğu ortamlarda da sıklığında bir artış görülebilmektedir. Bakterinin kapsülündeki farklı protein yapılarına bağlı olarak bilinen 13 farklı tipi vardır. Bunlardan A, B, C, Y ve W135 klinik öneme sahiptir. Özellikle influenza olmak üzere viral infeksiyonlar, sigara içilmesi ve sigara dumanına maruziyet, kalabalık yaşam koşulları, altta yatan kronik hastalıkların varlığı, düşük sosyoekonomik düzey ve özellikle kompleman eksikliği gibi bağışıklık sistemi yetersizlikleri, dalağın olmaması hastalık riskini artırır.

Meningokok mikrobu hastada sadece basit bir ateş veya menenjit veya hızla ilerleyen mikrop şokuna kadar giden çok değişik tablolara neden olabilir. 1920'lerden önce antibiyotikler yokken meningokokkal hastalıklarda ölüm oranları %70'lere kadar varmaktaydı. İlerleyen dönemlerde antibiyotiklerin keşfi ve destek tedavisi ile ölüm oranları hızları azalmaya başlamıştır. Ancak uygun antibiyotik tedavisi ve yoğun tıbbi bakıma rağmen, son 20 yıl içinde ölüm oranları %9-12 arasında değişmek üzere sabit kalmıştır. Meningokokseminin yarattığı ağır mikrop şokunda (septik şok) bu oran %40'a kadar varmaktadır.

Meningokoksemi hızla ilerleyen bir hastalık olması, hızlı tanı, erken antibiyotik ve destek tedavisinin hastalığın sonucuyla ilişkili olması nedeniyle, meningokoksemi tanısı hafif belirtilerin varlığında ve hastalığın başlangıcında klinik olarak konulmalıdır. Hastalığın başlangıcındaki bulgular gribe benzer basit bulgulardır ve döküntü sonradan ortaya çıkar ve giderek yayılır. Vücutta mor noktalar şeklinde başlayıp hızla bu mor noktalar birleşip büyüyerek dokuların kan dolaşımını bozar. Hastalık hızla ilerledikçe organ yetersizlikleri (böbrek-kol-karaciğer v.s) ve pıhtılaşma bozuklukları olur, uzuvlara giden damarlar aşırı pıhtılarla tıkanabilir ve kol-bacak-parmak gibi uzuvların kaybına bile yol açabilir. Tansiyon düşüklüğü çocuklarda şokun geç bir bulgusudur. Tek başına meningokoksemi şüphesi tedavi başlanması için yeterlidir.

Korunma için bugün bilinen en etkili yöntem 4'lü konjüge aşıdır, Menacrta isimli bu aşı A, C, Y ve W135 tipini içerir. Eskiden sık enfeksiyon yapan B tipi son yıllarda azalmıştır, bunun için Türkiye'de ruhsatlı bir aşı mevcut değildir. Arzu edenler Avrupa'da ruhsat alan Bexero aşısını temin edebilirler.

Alt türler

Meningococcus'un birçok alt türü olmasına rağmen en önemlileri A, B, C ve W135'dir.

• A - Genellikle Afrika'da görülmektedir.
• B - En ölümcül türüdür. İngiltere'deki vakaların %40'ını oluşturmaktadır.Sürekli değişen yapısı sebebiyle, bir aşı oluşturulamamıştır. Ama Yeni Zelanda'daki epidemiden sonra, N.Meningitidis'in salgına sebep olan alt türüne karşı MeNZB aşısı üretilmiştir.
• C - Vakaların %60'ını oluşturmaktadır.
• W135 - Arabistan'da çok yaygındır ve hacı olmak için Arabistan'a gidenler arasında, aşısız olan kişiler her an hastalığa yakalanma tehlikesiyle karşı karşıyadırlar. Bu yüzden Suudi Arabistan hacı olmak için gelen herkesin W135 aşısının olmasını şart koşmuştur.

Kaynakça

• Meningokoksemi tanımı ve tedavisi 26 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.