Mihail Katkov

Mihail Nikiforoviç Katkov

Mihail Katkov (Rusça: Михаи́л Ники́форович Катко́в; 13 Şubat 1818 – 1 Ağustos 1887), III. Aleksandr döneminde etkili olmuş muhafazakâr Rus gazeteci. Rus milliyetçiliğinin önde gelen savunucularından biri olarak ulusal kimlik ve amaç duygusunun oluşumunda önemli bir figür kabul edilir. Kırım Savaşı (1856) ve 1863 Ocak Ayaklanması’ndan sonra Katkov, liberal ve İngiliz yanlısı görüşlerinden vazgeçerek II. Aleksandr’ın reformlarını reddetti. Bunun yerine, birleşik bir ulusal bakış açısıyla desteklenen güçlü bir Rus devleti savundu. Düşünceleri Slavcılık yerine Batı kökenli fikirlerden beslenmekteydi. Katkov’un dergisi Russkiy Vestnik (Rus Haberci) ve gazetesi Moskovskiye Vedomosti (Moskova Haberleri), fikirlerini yaymak için en etkili araçlar hâline geldi.

Yaşamı ve çalışmaları

Katkov, bir Rus devlet memuru ile Gürcü soylu Tulayeva’nın çocuğu olarak dünyaya geldi. Moskova Üniversitesi’ndeki eğitimini tamamladıktan sonra edebiyat ve felsefeye yöneldi. I. Nikolay döneminde otoriteyle çatışmaya girmediği için fazla dikkat çekmedi. II. Aleksandr’ın ilk yıllarındaki liberal reform hareketlerini destekledi ve bir süre İngiliz tipi liberal kurumların Rusya’ya kazandırılmasını savundu. Ancak hareketin giderek sosyalist ve nihilist bir yön kazandığını, ayrıca bazı liberal çevrelerde Polonya bağımsızlığına hoşgörü gösterildiğini görünce, fikirlerini değiştirerek Rus liberalleri tarafından bir “dönek” olarak görülmeye başlandı.

1863’te Moskovskiye vedomosti gazetesinin yönetimini ve editörlüğünü üstlendi; bu görevini ölümüne kadar sürdürdü. Katkov’un ilk yılında gazetenin tirajı 6.000 iken 1866’da 12.000’e çıktı. 24 yıllık editörlüğü boyunca, Moskova’nın ılımlı muhafazakâr ruhunu temsil ederek hem kamuoyunu hem de hükümeti etkiledi. Katkov, Slavcılar ile birlikte Rusya’nın Balkanlar’daki etkisinin genişlemesini desteklese de onlardan uzak durdu ve aşırı duygusallıklarını eleştirdi.

1877–1878 yıllarındaki 193 Davası sırasında, anayasal bir düzen lehine protesto eden üniversite öğrencileri vatana ihanetle yargılandığında, Katkov Konstantin Pobedonostsev ile birlikte III. Aleksandr’a daha ağır cezaların verilmesini ve daha tepkisel, muhafazakâr bir ton benimsemesini tavsiye etti.

Genel olarak ölçülü sayılabilecek görüşlere sahip olsa da, sert ve keskin üslubu nedeniyle birçok düşman kazandı ve sık sık basın sansürü ya da bakanlıkların tepkisiyle karşılaştı. Ancak ulusal çıkarları savunmadaki ustalığı nedeniyle III. Aleksandr tarafından birden çok kez korunmuştur. Katkov özellikle Polonya milliyetçiliği, liberalizm, doğa bilimleri temelli kamu eğitimi sistemi ve Alman siyasi etkisine karşı çıkışıyla hatırlanır. Bu son konudaki tavrı, Fransız-Rus İttifakı’nın zeminini hazırlamıştır. Katkov’un ölümünden sonra, muhafazakârların liderliğini Konstantin Pobedonostsev ve Aleksey Suvorin üstlenmiştir.

Kaynakça

Kaynakça

• Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Katkov, Michael Nikiforovich". Encyclopædia Britannica. 15 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 696. 
• Fusso, S. (2016). Prelude to a Collaboration: Dostoevsky’s Aesthetic Polemic with Mikhail Katkov. In S. EVDOKIMOVA & V. GOLSTEIN (Eds.), Dostoevsky Beyond Dostoevsky: Science, Religion, Philosophy (ss. 193–212). Academic Studies Press.
• Fusso, S. (2017). Editing Turgenev, Dostoevsky, and Tolstoy: Mikhail Katkov and the Great Russian Novel. DeKalb: Northern Illinois University Press.
• Morison, J. D. (1968). Katkov and Panslavism. The Slavonic and East European Review, 46(107), 422–441.
• Pyziur, E. (1967). Mikhail N. Katkov: Advocate of English Liberalism in Russia, 1856–1863. The Slavonic and East European Review, 45(105), 439–456.
• Renner, A. (2003). Defining a Russian Nation: Mikhail Katkov and the "Invention" of National Politics. The Slavonic and East European Review, 81(4), 659–682.
• Vaysman, M. (2021). The Political Self-Conscious: The Russian Novel in the 1860s. In Self-Conscious Realism: Metafiction and the Nineteenth-Century Russian Novel (ss. 19–30). Modern Humanities Research Association.

Konuyla ilgili yayınlar

• Doak (2019). "Editing Turgenev, Dostoevsky and Tolstoy: Mikhail Katkov and the Great Russian Novel by Susanne Fusso (review)". The Modern Language Review. 114 (3). s. 609. doi:10.5699/modelangrevi.114.3.0609. 
• Martinsen, Deborah A. (2018). "Reviewed work: Editing Turgenev, Dostoevsky & Tolstoy: Mikhail Katkov and the Great Russian Novel, Susanne Fusso". Slavic Review. 77 (4). ss. 1115-1116. doi:10.1017/slr.2018.347 . JSTOR 26644360.