Fırıldak Galaksisi
| Fırıldak Galaksisi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |||||
| Takımyıldız | Büyük Ayı[1] | ||||
| Sağ açıklık (α) | 14sa 03d 12.6s[2] | ||||
| Dik açıklık (δ) | +54° 20′ 57″[2] | ||||
| Galaksi sınıfı | SAB(rs)cd[2] | ||||
| Görünür büyüklük (V) | +8,3[2] | ||||
| Görünür büyüklük (B) | +8,2[3] | ||||
| Yüzey parlaklığı (SB) | 14,6[3] | ||||
| Boyut | 28′.8 × 26′.9[2] | ||||
| Özellikler | |||||
| Grup veya küme | M101 Grubu | ||||
| Kırmızıya kayma (z) | (804 ± 7) ∙ 10-6[4] | ||||
| Helyo dikey hız () | +241 ± 2 km/sn[4] | ||||
| Mesafe | 27 mIy | ||||
Keşif | |||||
| |||||
| Katalog belirtmeleri | |||||
M 101 • NGC 5457 • GC 3770 • IRAS 14013+5435 • Arp 26 • h 1744 • MCG +9-23-28 • PGC 50063 • UGC 8981 • VV 344 • VV 456 • Kara 610 | |||||
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |||||
Fırıldak Galaksisi (ayrıca Messier 101 veya NGC 5457 olarak da bilinir) 27 milyon ışık yılı uzaklıkta Büyük Ayı yönünde bulunan ve tam karşıdan görülen sarmal galaksi.
Pierre Méchain tarafından 27 Mart 1781 tarihinde keşfedilmiş ve Charles Messier, konumunu doğrulayarak kataloğuna eklemiştir.
28 Şubat 2006'da NASA ve ESA, Hubble Uzay Teleskopuyla bu zamana kadar olan en büyük ve detaylı Fırıldak Galaksisi fotoğraflarını yayımladı.[5] Fotoğraf, 51 ayrı pozdan ve ayrıca yer temelli fotoğraflardan oluşmaktadır.
Keşfi
[değiştir | kaynağı değiştir]Galaksiyi keşfeden Pierre Méchain onu "Çoban'nın sol eli ile Büyük Ayı'nın kuyruğu arasında, 6 ila 7 dakika çapında, yıldızsız, çok karanlık ve oldukça büyük bir bulutsu" olarak tanımlamış ve "[optik ağ] (retikül) aydınlatıldığında ayırt etmek zor" demişti.[6]
William Herschel ise 1784 yılında bu galaksinin birkaç galaksi arasında yer aldığını yazarak, "... 7, 10 ve 20 fit [odak uzaklığına sahip] yansıtıcı teleskoplarım çözülmesi mümkün olan benekli bir bulutsuluk gösterdiler; bu yüzden şimdiki teleskobumun, belki de oluştuklarını düşündüğüm yıldızları görünür hale getireceğini umuyorum." demişti.[6]
Lord Rosse 19. yüzyılın ikinci yarısında 72 inç çapındaki Newton yansıtıcısıyla galaksiyi gözlemledi. Sarmal yapıyı ayrıntılı olarak not eden ve birkaç çizim yapan ilk kişi oldu.
Galaksi dürbün veya küçük bir teleskopla tespit edilebilse de, sarmal yapıyı kamerasız bir teleskopla gözlemlemek için oldukça büyük bir alet, çok karanlık bir gökyüzü ve düşük güçlü bir göz merceği gerekir.[7]
Yapısı ve gözlem bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]
M101, boyutları Samanyolu kadar olmasına karşın kütlece sadece onun 10'da biri kadardır. Gökyüzünde geniş bir yer kaplamasına karşın, sönüklüğü nedeniyle dürbünle seçmek zor olabilir. Bunun için, dürbününüzü sabit bir yere dayamalı ya da üç ayak üzerine yerleştirerek kullanırsanız, bu galaksiyi gözleyebilirsiniz.
Yoldaş galaksiler
[değiştir | kaynağı değiştir]M101'e yoldaş beş tanınmış galaksi vardır: NGC 5204, NGC 5474, NGC 5477, NGC 5585 ve Holmberg IV.[8] M101 ve uydu galaksiler arasındaki kütleçekim etkileşimi, büyük sarmal yapısının oluşumunu tetiklemiş olabilir. M101'in kütleçekim etkisi, muhtemelen uydu galaksi olan NGC 5474'ün yapısını bozmuş olabilir.[8] M101 ve diğer komşu galaksiler büyük ihtimalle M101 Grubu'nu oluşturmaktadır.[9][10][11][12]
Süpernova
[değiştir | kaynağı değiştir]24 Ağustos 2011'de, M101'de başlangıçta PTF 11kly olarak adlandırılan bir Tip Ia süpernovası, 'SN 2011fe' keşfedildi. Süpernova, keşifte görsel büyüklüğü 17.2 idi ve zirvede 9.9 büyüklüğüne ulaştı.[13] [14] [15] Bu, M101'de kaydedilen dördüncü süpernovaydı. İlki 'SN 1909A', Ocak 1909'da Max Wolf tarafından keşfedildi ve 12.1 büyüklüğe ulaştı. 'SN 1951H', Eylül 1951'de 17,5 büyüklüğe, 'SN 1970G' ise Ocak 1970'te 11,5 büyüklüğe ulaştı.[16] 10 Şubat 2015'te, Fırıldak Gökadası'nda M101 OT2015-1 olarak bilinen parlak kırmızı bir nova keşfedildi.[17]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Messier 74 - benzer tam karşıdan görülen sarmal galaksi
- Messier 83 - benzer tam karşıdan görülen sarmal galaksi, bazı kaynaklarda güney fırıldak galaksisi olarak gösterilir
- Messier 99 - benzer tam karşıdan görülen sarmal galaksi
- M101 Grubu
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ R. W. Sinnott, editor (1988). The Complete New General Catalogue and Index Catalogue of Nebulae and Star Clusters by J. L. E. Dreyer. Sky Publishing Corporation and Cambridge University Press. ISBN 0-933-34651-4.
- ^ a b c d e "NASA/IPAC Extragalactic Database". NGC 5457 için sonuçlar. 14 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2006.
- ^ a b "Revised NGC Data for NGC 5457". Object: NGC 5457 (*). SEDS. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.
- ^ a b "SIMBAD query result". M 101 -- Interacting Galaxies. SIMBAD. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.
- ^ "HubbleSite - NewsCenter - Hubble's Largest Galaxy Portrait Offers a New High-Definition View (02/28/2006) - Introduction". 15 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2009.
- ^ a b Hartmut Frommert. "Messier 101". SEDS Messier Database. 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2018.
- ^ "M 101". Messier Objects Mobile — Charts, Maps & Photos. 11 Ekim 2016. 1 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2018. (İngilizce)
- ^ a b A. Sandage, J. Bedke (1994). Carnegie Atlas of Galaxies. Washington, D.C.: Carnegie Institution of Washington. ISBN 0-87279-667-1.
- ^ R. B. Tully (1988). Nearby Galaxies Catalog. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35299-1.
- ^ P. Fouque, E. Gourgoulhon, P. Chamaraux, G. Paturel (1992). "Groups of galaxies within 80 Mpc. II - The catalogue of groups and group members". Astronomy and Astrophysics Supplement. Cilt 93. ss. 211-233. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi12 Ekim 2020.
- ^ A. Garcia (1993). "General study of group membership. II - Determination of nearby groups". Astronomy and Astrophysics Supplement. Cilt 100. ss. 47-90. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi12 Ekim 2020.
- ^ G. Giuricin, C. Marinoni, L. Ceriani, A. Pisani (2000). "Nearby Optical Galaxies: Selection of the Sample and Identification of Groups". Astrophysical Journal. Cilt 543. ss. 178-194. doi:10.1086/317070. 21 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi24 Mart 2009.
- ^ Nugent, Peter (24 Ağustos 2011). "Young Type Ia Supernova PTF11kly in M101". The Astronomer's Telegram. 3581: 1. Bibcode:2011ATel.3581....1N. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi25 Ağustos 2011. (English)
- ^ Nugent, Peter. "Supernova Caught in the Act". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2011. (English)
- ^ Hartmut Frommert; Christine Kronberg (15 Eylül 2011). "Supernova 2011fe in M101". 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2011. (English)
- ^ Stoyan, Ronald Atlas of the Messier Objects, Cambridge University Yayınları 2008, sayfa 329 (English)
- ^ "Transient object followup reports". Central Bureau for Astronomical Telegrams. 22 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2020. (English)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- http://www.seds.org/messier/m/m101.html3 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Extremely detailed picture of the Pinwheel Galaxy at HubbleSite.org 10 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Pinwheel Galaxy at ESA/Hubble
- Spiral Galaxy Messier 101 (Pinwheel Galaxy)12 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- WikiSky'da Fırıldak Galaksisi: DSS2, SDSS, GALEX, IRAS, Hidrojen α, X-Ray, Astrofoto, Gök Haritası
