Takıntı
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Mayıs 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Takıntı (Obsesyon), ruhçulukta (spiritüalizm) ve ruhbilimde (psikoloji) farklı olarak tanımlanır ve farklı kavramları ifade etmek üzere kullanılır. Psikiyatri sözlüklerinde kısaca “yanlış olduğunu bildiğimiz halde kafamızdan atamadığımız, mantık ve muhakeme ile uzaklaştırılamayan, arzu edilmeyen saplantı halindeki fikirler” olarak tanımlanır. Ruhçulukta ise, “bir bedensiz ruhun bir bedenliyi (insanı) hükmedecek derecede etkisi altına alması” olarak tanımlanır. Tanımlardan da anlaşılabileceği gibi, birinde obsede edici etken bir fikir olarak kabul edilir, diğerinde ise bu etken bir fikir değil, bu tür fikirleri obsedeye (obsesyon olayına maruz kalana) aşılayan canlı bir varlıktır. Obsesyon (obsession) sözcüğü Latincede “rahatsız etme” anlamında kullanılan “ obsideratum” ya da “obsidere” sözcüğünden türetilmiştir.
Ruhçulukta obsesyonun oluşmasını hazırlayan ve ilerleten başlıca koşullar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Resim: Henry Fuseli 1781.
A- Psişik hallerle ilgili olanlar:
1- Hipnoz
2- İbadet veya meditasyon, konsantrasyon, izolman gibi birtakım mistik deneyimler sırasında kişinin kendisini çevreden yalıtması.
3- Üzüntü, sevinç gibi heyecan hallerinde aşırılık ve bu heyecanlara kapılarak kendini kaybetmek
4- Dalgınlık ve aşırı yorgunluk.
5- Hastalık komaları
B- Karakter özellikleriyle ilgili olanlar:
1- Bilgisizlik
a- Obsesyon hakkında bilimsel yazıları okumamaktan kaynaklanan bilgisizlik.
b- Ruhsal irtibat seansında bedensiz varlıkça verilen bilgilerin kontrolüne ve eleştirilmesine olanak veren bilgilerden yoksun olma.
c- Obsedör tarafından kullanılabilecek manevi (din, tasavvuf vs.) konulardaki bilgisizlik
2- Kişinin akıl ve muhakeme yeteneklerini gerektiği gibi kullanamaması
3- Temiz, saf kimselerin obsedör tarafından kullanılabilecek din, kutsallık duyguları, mistik eğilimleri ve karşısındakini yüceltme eğilimi.
4- İnangaçlık. Muhakeme etmeden akla her gelene veya her söylenilene inanmak.
5- Bağnaz (dogmatik) ve sabit fikirli olmak.
6- Cesaretsizlik. Obsedöre karşı gelecek cesareti gösterememe, her şeyine boyun eğme.
C- Ruhsal irtibat seansıyla ilgili olanlar:
1- Medyumun bilgi, görgü ve deneyim eksikliği.
2- Operatörün bilgi, görgü ve deneyim eksikliği.
Kimilerine göre, obsesyon olayının oluşması için bir bedensiz varlığın olması şart değildir. Yani insanlar arasında da oluşabilir. Obsedör varlıklar bedenlendiklerinde de saf, temiz insanları kandırarak çevrelerine bir sürü mürit toplarlar. Bu duruma örnek gösterilebilecek sayısız tarikat ve benzeri oluşumlar mevcuttur.
Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Obsesyon tanımında olduğu gibi beyni bazı düşünce ve davranışlar açısından yönetememe durumu. Fakat psikolojide; durum, obsede kişisinin sosyal yaşantı ve çevresine zarar veriyorsa hastalık kapsamına alınır. Bu ayrıntı çoğu insanda görülüyor olmasından kaynaklıdır.
Kişinin, obsesyonu bir tepki olarak ya da katı bir biçimde uygulanması gereken kurallarına göre yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar (örn. el yıkama, düzene koyma, kontrol etme) ya da zihinsel eylemler (örn. dua etme, sayı sayma, birtakım sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma)
Davranışlar ya da zihinsel eylemler, sıkıntıdan kurtulmaya ya da var olan sıkıntıyı azaltmaya ya da korku yaratan olay ya da durumdan korunmaya yöneliktir; ancak bu davranışlar ya da zihinsel eylemler ya etkisizleştirilmesi ya da korunulması tasarlanan şeylerle gerçekçi bir biçimde ilişkili değildir ya da açıkça çok aşırı bir düzeydedir.
Obsesyon ve kompulsiyon arasındaki fark
[değiştir | kaynağı değiştir]Obsesyon; düşünce takıntısıyken, kompulsiyon (zorlantı) ise obsesyonun davranışa yansımış hâlidir.
- Duştan yeni çıkılmış olmasına rağmen; "Tam olarak temizlenmedim mi acaba?" kurgusu obsesyon, sonrasında tekrar tekrar duşa girmek ise kompulsif durumdur.
- Evden yeni çıkılmış ve sokakta yürürken "Kapıyı kitlemiş miydim?" düşüncesi obsedenin saplantısıdır, akabinde gidip kapıyı kontrol etmesi ise kişinin zorlantısıdır.
- Kendi ile "Ben gidip şu duvarın köşesine dokunamam" şeklinde iddiaya giren obsedenin bu davranışı onun saplantısı, kurguladığı iddia uğruna gidip duvara dokunması ise zorlantısıdır.
- Bir tartışma anında karşı taraftan herhangi bir tepki gelmemesine rağmen obsedeyi zorlayan "Belki de anlaşılmadı" kurgusu onun saplantısı, bunun üzerine defalarca aynı konu üzerinde karşıya ispatlarda bulunması ise kişinin zorlantısıdır.
- Kahkahalar içinde gülerken "Başıma bir şey mi gelecek yoksa" kurgusunu kurmak kişinin saplantısı, bu kurgu doğrultusunda kahkahayı kesmek ise kişinin zorlantısıdır.
Obsesyon Olasılığının Yükselmesi Durumu
[değiştir | kaynağı değiştir]İnsanın kendi beynine hükmedememe durumu bellidir ki ruhsal yahut psikolojik olarak zayıflama anlarıyla bağlantılıdır. Bu durum çeşidine göre uzun yahut kısa vadeli olabilir. Genel olarak düşünsel Obsesif sorunlara neden olan ve tedavisini zorlaştıran maddeler aşağıdaki gibidir...
- Hipnoz (Konsantrasyon eksikliği)
- İbadet veya meditasyon, konsantrasyon, izolman gibi birtakım mistik deneyimler sırasında kişinin kendisini çevreden yalıtması.
- Üzüntü, sevinç gibi heyecan hallerinde aşırılık ve bu heyecanlara kapılarak kendini kaybetmek
- Dalgınlık ve aşırı yorgunluk.
- Hastalık komaları
Basit Obsesyon Örnekleri
- Hastalık bulaşacağı düşüncesi
- Cinsel içerikli düşünceler,
- Yasak veya şiddet içeren düşünceler
- Anlatma, sorma onaylatma ihtiyacı
Basit Kompulsif Örnekleri
- Elini tekrar tekrar yıkama
- Tablo, resim v.b cisimlerin simetrik olmadığını fark edip düzeltmek
- Elektrik, ütü unutulup unutulmadığını defalarca kontrol etme
- Karşısındaki insanın giysilerinin renklerini saymak
- Karşıdan gelen arabaları saymak
- Gölge ve çizgilere basamama.
- Uyurken yorganı yataktan taşırmamak.
- Zihindeki sözcükleri sessiz bir biçimde söyleme
Psikoloji'de Takıntı
[değiştir | kaynağı değiştir]Takıntı (obsesyon) ya da saplantı psikiyatri sözlüklerinde “yanlış olduğunu bildiğimiz halde kafamızdan atamadığımız, mantık ve muhakeme ile uzaklaştırılamayan, arzu edilmeyen saplantı halindeki fikirler” ya da “bilince takılarak korku ve bunalım yaratan, kişinin istemli çabalarına karşın kurtulamadığı ısrarla tekrar eden düşünce, hayal ya da tepiler olarak” tanımlanır. Mikrop kapma düşüncesi, aykırı cinsel düşünceler ve küfürlü dinsel düşünceler takıntılara örnek olarak gösterilebilir.
Bu düşünceleri etkisizleştirmek için yapılan hareketlere ise kompülsiyon adı verilir. Mikrop kapma takıntısını gidermek üzere aşırı temizlik, küfürlü dinsel düşüncelere karşı dualar etme, birtakım kelimeleri sessizce tekrar edip durma veya içinden sayı sayma kompülsiyonlara örnek olarak gösterilebilir. Takıntılar kişinin anksiyetesini (kaygı) arttırırlar; kişi de anksiyetesinden kurtulmak için kompülsiyonlara yönelir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış Bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ruhlar Arasında, Bedri Ruhselman
- Metapsişik Terimler Sözlüğü, Ergün Arıkdal
- Dharma Ansiklopedi, Alparslan Salt, Dharma Yayınları
- Meta Ansiklopedi, Alparslan Salt, Ruh ve Madde Yayınları