Oligarşinin Demir Kanunu

Oligarşinin Demir Kanunu, Alman doğumlu İtalyan sosyolog Robert Michels tarafından 1911 yılında geliştirilen bir politik teoridir. Bu teori, herhangi bir demokratik organizasyonda yönetimin bir elit grup ya da oligarşi tarafından icra edilmesinin organizasyonun 'taktiksel ve teknik gereklilikleri' kapsamında kaçınılmaz olduğunu öne sürer.

Oligarşinin Demir Kanunu göre, karar vericiler, doğrulanmak ihtiyacı içinde olduklarından dolayı, destek elde etmek için bilgiyi manipüle etmektedirler. Liderin etrafındaki insanlar doğru bilgiyi (nüfus sayımları, propaganda gibi) engellemektedirler. İktidar gücü gerçekleri görmeyi engellemektedir. Meselâ, bir kişi sadece halihazırda iktidarda olması sebebiyle seçilebilmektedir. Başarısızlığına rağmen sırf kendi temsilcileri olduğu için, kendi seçim bölgesinde takdir edilmektedir.

''Seçilmişlerin seçmenler, vekillerin vekalet verenler, delegelerin delege edenler üzerinde egemenlik kurmasına yol açan örgütün kendisidir. Örgütten bahseden gerçekte oligarşiden bahsediyor demektir.''

İlk kez 1911'de yayınlanan bu sözler Michels'e ait ünlü “oligarşinin tunç (demir) kanunu”nu özetlemektedir. O zamanlar genç bir Alman sosyoloğu olan Robert Michels, Siyasal Partiler isimli eserinde, geleneksel demokrasi ve sosyalizm teorisinin dayandığı ve Rouseau'nun doğrudan halk demokrasisi kavramına karşıt olan böyle bir temel siyasi görüşü ortaya koymuş oluyordu. Michels'in iddiasına göre mevcut demokrasilerin kötü işleyişi ve özellikle liderlerin toplum ve örgütler üzerinde egemen oluşu, sosyal ve ekonomik gelişmenin yetersizliğinden, öğrenim düzeyinin düşüklüğünden ya da kamuoyunu oluşturan iletişim araçlarının ve diğer güç kaynaklarının kapitalistlerce denetlenmesinden ileri gelmemekte, daha çok karmaşık sosyal sistemlerin doğasından kaynaklanmaktadır.Oligarşi, yani bir toplumun ya da örgütün tepedeki yöneticiler tarafından kontrol altında tutulması, bürokrasilerin ya da büyük çaplı örgütlerin iç işleyişinden doğan bir özelliktir. Michels'e göre modern insan çözümsüz bir kısır döngü ile karşı karşıyadır; şöyle ki, insanın ulus devletler, sendikalar, siyasi partiler ya da kilise gibi büyük kurumların tepesindeki az sayıda yöneticiye etkin bir güç devretmeksizin bu çeşit kurumlara kurup yaşatması mümkün değildir.

Demokrasi ile büyük çaplı sosyal örgütlerin bağdaşamadığını göstermek amacıyla Michels Almanya'daki ve diğer ülkelerdeki Sosyalist partilerin davranışlarını incelemiştir. O dönemde bu partiler demokrasinin yaygınlaştırılması fikrine en bağlı kurumları temsil etmekteydiler.Uzun bir süre Alman sosyalist hareketinde bizzat etkinlik göstermiş biri olarak Michels, o zaman dünyadaki en büyük sosyalist parti olan Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin oligarşik yapısına ilişkin ayrıntılı bir analiz sunmuştur. Tutucu sağ partilerin iç yapılarında demokratik olmadıklarını göstermeye yönelik bir iddia Michels'in tezini kanıtlaması açısından uygun değildi, çünkü Almanya'daki ve diğer Avrupa ülkelerindeki tutucuların çoğu, demokrasiye yani çoğunluğun sosyal politikayı belirleme hakkı ya da gücü olduğuna zaten inanmıyorlardı. Buna karşılık sosyalistler yetişkinlerin oy hakkı, ifade özgürlüğü ve her düzeydeki kamusal ve ekonomik kurumların işleyişine halkın katılımı için mücadele veriyorlardı. Bu partiler kendi iç yapılarında demokratik olmadıkları takdirde toplumu demokratikleştirme çabalarının tümüyle başarısız kalması kaçınılmaz olacaktı. Demokrasi ve Oligarşinin Tunç Kanunu 15 Oligarşi yönündeki bu eğilimin sebepleri nelerdir? Michels işte bu soruya cevap aramıştır.