Sivil itaatsizlik
Sivil itaatsizlik, sivil yönetim tarafından uygulanan yasaların özüne uyarak yasalara riayet etmeme, karşı koyma anlamına gelmektedir. Yasaların ya da hükûmet politikasının değiştirilmesini hedefleyen, kamuoyu önünde icra edilen (aleni), şiddete dayanmayan, vicdani ancak yasal olmayan politik bir eylemdir.[1] Bireysel bir tutum şeklinde olabileceği gibi zamanla toplumsal karakter de gösterebilir.
Devlet aygıtının kuramsal anlamda yurttaşların rızası üzerinde kurulmuş olması, itaati meşrulaştırmaktadır. Ancak yönetimin yasaları uygulayışı aşamasında, yönetsel aygıtlara yurttaş tarafından müdahalenin mümkün olup olmaması noktasında tartışmalar mevcuttur.
Sivil itaatsizlik, fikrin babalığını Amerikalı yazar Henry David Thoreau'nun yaptığı aktivizm yöntemidir. Sivil İtaatsizlik adlı makalesi kavramın çıkış noktasıdır. Mahatma Gandhi, Rosa Parks ve Paul Lafargue'nin farklı bakış açıları ve farklı siyasi perspektiflerle dile getirdikleri sivil itaatsizlik ya da pasif direniş; "yönetim siyasetinin ya da yasaların değişmesini isteyen, aleni, şiddetsiz, vicdani, fakat aynı zamanda siyasi olan, yasa dışı bir eylemdir."[2] Pasif direnişe atıfla bir başka tanımda ise sivil itaatsizlik; "Hukuk devleti idesinin içerdiği üstün değerler uğruna, kamuya açık ve yasaya aykırı olarak gerçekleştirilen, bu sırada üçüncü kişilerin daha üstün bir hakkını çiğnemeyen, barışçıl bir protesto eylemidir."[3]
Bu tanımlarla beraber kendisini yurttaş olarak addeden bireyin yasalar çerçevesinde uygulanan siyasa hakkındaki görüşlerini yine hukuksal bir çerçevede ahlaki ve içsel kaygılarla dile getirme, harekete dökme yöntemidir. Bu eylem şeklinde, eylemin neticelerini bilme, tahmin etme ve neticesine rıza gösterme mevcut olabilir. Bu sessiz görüş bildirme yöntemi toplumsal, aleni ve şiddet meyillisi değildir. Kavram, düşünce özgürlüğünü, düşünceyi ifade özgürlüğünü ve örgütlenme özgürlüğünü bünyesinde barındırır. Eylem olarak şiddetten uzak olma, hareketi aktif direnmeden uzaklaştırıp pasif direnmeye yaklaştırmaktadır.
| “ |
Sivil itaatsizlik ya da dörtköşe bir delikte yuvarlak bir çivi olma serbestisi.[4] |
„ |
Unsurları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yasaya aykırılık,
- Şiddetsizlik,
- Kamuya açıklık,
- Hukuk Devletine yönelik eğilim,
- Hukuki yaptırıma katlanma rızası[5]
Başlıca sivil itaatsizlik yöntemleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Oturma
- İnsandan halı
- İşgal
- Genel greve çağrı
- İmza toplama
- Yayınla kendini ihbar
- Sınır geçme
- Kira boykotu
- Ölüm orucu
- Yasaklanmış sempati gösterileri[6]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sivil direniş
- Mahatma Gandhi
- Paul Lafargue
- Henry David Thoreau
- Martin Luther King
- Dalai Lama
- Lev Nikolayeviç Tolstoy
- Freeman Havaüssü İsyanı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ [1] 26 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. John Rawls;Sivil İtaatsizliğin Tanımı ve Haklılığı, Ayrıntı Yayınlar, İstanbul, 2001, s.56.
- ^ Rawls, J., A Theory of Justice Cambridge 1971 s.401 vd.
- ^ Ökçesiz, H., Sivil itaatsizlik, Afa yayınları İstanbul 1994 s.130
- ^ Huxley, A., Cesur Yeni Dünya 1971 s.59
- ^ "Hukuk.gen.tr, Sayfa 2". 30 Kasım 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2010.
- ^ Şeniz Anbarlı, s. 326-327.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sivil İtaatsizlik Kavramı 26 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
