Kalp masajı, resusitasyon, kardiyopulmoner resusitasyon, kalp-akciğer canlandırması veya kısa adıyla CPR(İng: cardiopulmonary resuscitation), kalbi duran bir kişide kan dolaşımını ve solunum sistemini tekrar çalışır hâle getirmek amacıyla uygulanan acil yöntemler bütünüdür. Yöntemin bir ilk yardım yöntemi olması sebebiyle öncelikli amaç, hastaya yeterli sağlık hizmeti ulaşıncaya kadar ya da nefes ve nabız geri gelene kadar, kişinin dolaşım ve solunumunun devam ettirilmesi, dolayısıyla organların oksijensiz kalmasının geciktirilmesidir.[1]
CPR yöntemleri uygulayan kişinin niteliklerine göre ikiye ayrılır:
İleri Kardiyak Yaşam Desteği (ACLS, Advanced Cardiac Life Support)
Yöntemde, kurtarıcı veya kurtarıcılar, elleriyle hastanın kalbi, ağızlarıyla da akciğeri görevini görürler. Yöntem A, B, C ve D baş harfleri ile kısaltılmış bir algoritma ile uygulanır.
Bir kardiyopulmoner resüsitasyon[2] işlemi bir dizi eylemdir:
Torasik kompresyonar (yeterli ritim).Hasta tehlikesiz bir alanda olmalı veya orada yer değiştirmelidir. Ciddi bir omurilik yaralanmanız varsa (arka veya boyunda), onun vücudu sadece gerektiğinde hareket ettirilecek, dikkatlice ve başını aynı pozisyonda tutarak. Son olarak, hasta döşenecek yeterince katı bir yüzeyde (örneğin: yerdeki kıyafetler).
Kurtarma nefesleri (ağızdan ağza). Bebeklerde, kurtarıcı bebeğin burnunu ve ağzını kendi ağzıyla kaplar.Hastanın hava yolunun açılması gerekir. Bunun için baş, geriye yatırılıp çene yukarı kaldırılır (baş-çene pozisyonu, bu pozisyon bebekler için değildir).
Öncelikle "Nasılsınız?" diye sorularak kişinin bilincinin açık olup olmadığı kontrol edilir.
Kişi iyi değilse yardım için 112 aranır. Ayrıca, birisi yakınlarda bir defibrilatör aramak zorundadır.
Daha sonra karotid arterinden (şah damarı) veya kasıktan (femoral arterden) nabız aranır ve en fazla 10 saniye kontrol edilir.
Eğer kalbin durduğuna kanaat getirilirse, 30 kere sternum alt yarısının ortasına kalp masajı yapılır ve 2 kere de ağızdan nefes üfleme uygulanır. Kompresyon dakikada 100-120 defa olacak şekilde yapılmalıdır ve her kompresyonda göğüs minimum 5 cm inmeli, 6 cm'i geçmemelidir. Bu şekilde, 30 kompresyon ve 2 kurtarma nefesi, hasta iyileşene kadar veya ambulans gelene kadar devam eder.[3]
Ayrıca, defibrilatör, geldiğinde kullanmaktır. Kolaydır, çünkü sesli talimatlar yayar.
Hasta nefes almıyorsa (veya hastanın kalp atışıar yok) ve kurtarıcı hastanın hava yolunun tıkanmasından şüpheleniyor, ağız içi kontrol edilerek hava yolunun tıkanmasının sebebi araştırılır. Sorunun ağız içi ve boğazda olduğuna kanaat getirilirse (yabancı cisim veya dil) gözle görülünceye kadar bakılır ve alınabilecek durumdaysa çıkartılır, kesinlikle kör dalış yapılmaz (kör dalış sonucu hastanın durumu kötüleşebilir), tıkanma sebebi dil ise parmak yanağın iç duvarına temas edecek şekilde ağız içine sokulur kanca şeklinde bükülerek dil çekilir. İşlemler yapılırken zaman çok önemlidir. Temel yaşam desteğine geçiş süresi 2 dakikayı geçmemelidir.
Defibrilasyon: Bir defibrilatörün elektrotlarının vücut üzerindeki konumu.
Ek veri
İki kişi tarafından CPR yapılıyorsa masaj-solunum oranı yine 30/2'dir. Ayrıca, insanlar profesyonel olmayan kurtarıcılar ise ve bir yetişkine kardiyak arrest ile yardımcı olurlarsa, ağızdan ağza solunum desteği vermek için zorunlu değildir. Bak-Dinle-Hisset yöntemi hastanın nefes alıp almadığını kontrol edebilir. İlk yardımı yapan kişi yanağını hastanın ağzına ve burnuna yaklaştırarak nefesini hissetmeye çalışır, aynı zamanda da hastanın göğsü inip kalkıyor mu diye gözleriyle kontrol eder.
Entübe kişilerde kompresyon 100-120/dk arasında ve ventilasyon 8-10/dk şeklinde, 2 dk'lık değişimlerle aralıksız sürdürülür. CPR sırasında göğüs kafesinin kırılması olağan bir durumdur. CPR sırasında kaburga kemikleri kırılabilir, göğüs kafesi zarar görebilir.
CPR uygulaması terminal dönemdeki kanser, diyabet; kalp, akciğer, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalığı olanlara ve ölümü üzerinden 30 dakikadan fazla zaman geçmiş kişilere yapılmamalıdır.
Pratik CPR eğitimi almış kişilerin bu yöntemi uygulaması avantajdır. Birçok üniversite hastanesinde halka CPR kursu verilmektedir.
