Bir Endülüs Köpeği
 | Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
| Un Chien Andalou | |
 Bir Endülüs Köpeği filminin afişi | |
| Yönetmen | Luis Buñuel |
|---|---|
| Yapımcı | Luis Buñuel |
| Senarist | Luis Buñuel Salvador Dali |
| Oyuncular | Pierre Batcheff Simone Mareuil Luis Buñuel Salvador Dalí Jaime Miravilles |
| Görüntü yönetmeni | Albert Duverger Jimmy Berliet |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Gerçeküstü, deneysel |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı |  , 1928 |
| Çıkış tarih(ler)i | 6 Haziran, 1929 |
| Süre | 21 dakika |
| Dil | Sessiz |
Bir Endülüs Köpeği, Fransızca orijinal ismi Un Chien Andalou olan (İngilizce: An Andalusian Dog) 16 dakikalık[1] sürrealist bir kısa metrajlı filmdir. Deneysel sinemanın ilk örneği olarak kabul edilmektedir.
İspanyol ressam Salvador Dali ve İspanyol yazar ve film yönetmeni Luis Buñuel'in, gördükleri bazı rüyaları birbirlerine anlatmaları, bu kısa filme esin kaynağı olmuştur. 1928 yılında Fransa'da Luis Buñuel ve Salvador Dali tarafından hazırlanmış ve 1929 yılında Paris'te çekilmiştir.
1920'lerde başlayan deneysel filmlerin en bilinen örneklerinden biridir. Filmin başrollerinde Simone Mareuil, Antonin Artaud ve Pierre Batcheff rol almaktadır.
Filmde sürrealist ve sembolik unsurlar belirgin bir şekilde yer almaktadır. Ustura ile bir kadının gözünün kesilmesi sahnesi, Ay'ı kesen bir bulut görüntüsü ile ilişkilendirilmiş olup, bu durum sembolik anlatıma örnek teşkil etmektedir. Benzer şekilde, avuç içinde dolaşan karıncaların betimlendiği “Adam” karakteri de sürrealist öğeler arasında değerlendirilmektedir. Yapıt, rüya olduğu açıkça anlaşılan sahnelerin yanı sıra, gerçeklik içerisinde konumlanan ancak mantıksal bir açıklamaya dayandırılamayan sahneler de içermektedir.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Filmin iki temel karakteri isimsiz bir erkek (“Adam”) ile bir kadın (“Genç Kız”)dır. Yapıt, bu iki figür arasındaki etkileşime odaklanmaktadır. Olay örgüsü kronolojik bir süreklilik göstermemekte, parçalı bir anlatı yapısına sahiptir. Açılış sahnesinde usturasını bileyen bir erkek karakter görülür. Devamında, “Adam”ın ustura ile “Genç Kız”ın gözünü kesmesi sahnesi yer almakta; bu görsel, bulutların arasından beliren Ay imgesiyle süperpoze edilerek sunulmaktadır. Usturalı Adam'ı Buñuel kendisi oynamıştır. İlerleyen sahnelerde Adam'ın elinde karınca imgesi görünür. Adam, Genç Kız'ı okşamak ister, ancak genç Kız ona direnir. Adam bir piyano ile çürümüş, ölü bir eşek sürükler.
Filmin sonunda, Genç Kız apartmandan çıkar ve plajda başka bir adamla buluşur. Bu adamı ise Salvador Dalí oynamıştır. Onların mutlu görüntüleri vardır. Ancak final sahnesinde kumlara gömülü, ölmüş ve sinekler üşüşmüş sahnesi bütçe azlığı nedeniyle tam çekilememiştir. Bu ise Buñuel'in orijinal el yazısı metinlerinden anlaşılmaktadır.
Kısa filmin ana katmanı psikolojik, ikincil katmanı ise sosyolojik boyut olarak değerlendirilmektedir. Filmdeki sembolik anlatım, uzman görüşüne göre, bireyin kendi dünya görüşünü oluşturma yetisinin elinden alınması ve kendisine dayatılan bir dünya görüşüne mahkûm edilmesi üzerinden özgürlük ile tutsaklık arasındaki gerilimi işlemektedir. Bu bağlamda, “Genç Kız”ın yarılan gözü bireyin özgün bir dünya görüşüne sahip olma ihtimalinin kaybını, bulutlarla örtülen Ay imgesi ise karakterin içine sürüklendiği belirsizlik ve karmaşayı simgelemektedir. Karınca imgesi, filmin sosyolojik katmanıyla ilişkilendirilmekte; yeni bir dünya görüşünün beraberinde getirdiği yeni toplum yapısını ve sosyal düzeni temsil etmektedir.
Bazı film analistleri, Salvador Dalí ve Luis Buñuel'in geleneksel sanata yönelik düşüncelerine atıfla, sürüklenen çürümüş eşek (kararlılık ve devamlılık simgesi) ile piyano imgesini, geleneksel sanatın bireye sürekli olarak dayatılan bir dünya görüşünün aracı ve bu dayatmanın hastalıklı bir niteliğe sahip olduğu yönünde yorumlamaktadır. Filmin finali, bireyin çağdaş sanat aracılığıyla özgürleşebileceğine dair bir umut tasviri olarak görülmekte; ancak son sahnede merkezî figürün ölü olarak betimlenmesi, bu umudun gerçekleşemezliğini simgelediği şeklinde değerlendirilmektedir.
Yapıtın lineer olmayan ve döngüsel nitelik taşıyan kurgusu, toplumun birey üzerindeki hâkimiyetinin kaçınılmazlığını vurgulayan bir özellik olarak kabul edilmektedir. Karakterlerin isimsiz bırakılması ise, deneyimlerine anonimlik kazandırarak evrensellik boyutunu öne çıkarmaktadır.
Film müziği
[değiştir | kaynağı değiştir]Richard Wagner'in Liebestod'undan alıntı olan Tristan ve İsolde operasının final bölümü ve iki Arjantin tangosu filmde başrol oynar. Bu müzikler 1960 yılında filme eklenmiştir. 1929 yılında, filmin orijinal gösteriminde Buñuel müzikleri bir gramafondan çalmıştır.[2] Filmdeki müzik kullanımının, filmin çekilmekte olduğu dönemde yükselmekte olan Alman milliyetçiliğini eleştirel nitelikte olduğu düşünülmektedir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Un Chien Andalou". 15 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2008.
- ^ Buñuel, 1968
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Buñuel, Luis (1968). Classic Film Scripts: L'Age d'Or and Un Chien Andalou. Marianne Alexandre (trans.). New York: Simon and Schuster. ISBN 0-85647-079-1.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Download or watch Un chien andalou4 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at UbuWeb
- IMDb'de Bir Endülüs Köpeği
- Roger Ebert's review 12 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- filmsdefrance.com 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.