Hollanda Doğu Hindistan Şirketi
 Şirket sembolü | |
| Endüstri | Ticaret |
|---|---|
| Tür | Kamu şirketi Devlet şirketi |
| Akıbeti | İflas |
| Kuruluş | 20 Mart 1602[1] |
| Feshedilme | 31 Aralık 1799 |
| Genel merkezi | , |
Vereenigde Oost-Indische Compagnie (kısaca VOC), Genel Hollanda Devletleri'nde sömürge faaliyetleri gerçekleştirmek üzere 1602 yılında kurulmuş, Asya'da 21 yıl boyunca tekel faaliyetleri yürütmüş imtiyazlı bir şirkettir. Dünyanın ilk çok uluslu şirketi olduğu kabul edilir,[2] ayrıca hisse senedi çıkartan ilk şirkettir.[3] Şirket tartışmalı bir şekilde; savaşa girme yeteneğine sahip, para basabilen, anlaşmalar müzakere eden,[4] koloniler kurmaya yetkili, insanlara ceza verip hapsedebilen ya da mahkûmları çalıştırabilecek yarı resmi yetkilere sahip ilk büyük şirket oldu.[5]
İstatistiksel olarak, VOC Asya'daki ticari rakiplerinin tümünü geride bıraktı. 1602 ve 1796 yılları arasında, 4.785 VOC gemisinde bir milyon kadar Avrupalı, Asya ile yapılan ticarette çalıştı. Bu çalışmaların sonucunda Asya ticari mallarının 2,5 milyon tondan fazla kısmı Avrupa'ya taşıdı. Buna karşılık, en yakın rakibi olan İngilizler'in Doğu Hindistan Şirketi 1500 ile 1795 yılları arasında 2690 gemi ve 882.412 kişi ile bu ticareti yapmış ve VOC tarafından taşınan malların sadece beşte birini taşıyabilmişti. VOC 17. yüzyılda baharat ticaretinden büyük karlar elde etmiştir.[6]
1602 yılında kurulan ve baharat ticaretinden kâr etmek isteyen şirket, Baharat Adalarında Batavia (Cakarta) adında aynı zamanda bir liman olan başkenti kurdu. Sonraki iki yüzyıl içinde ise şirket ticaret üssü olarak kullanmak amacıyla kentin çevresindeki diğer toprakları ve limanları da kendi çıkarlarını güvence altına almak amacıyla satın aldı.[7]
18. yüzyılın sonlarında iç yolsuzluklar ile boğuşan şirket iflas etti ve 1800 yılında ise dağıldı. Sahip olduğu mallar Hollanda Batavian Cumhuriyeti hükûmeti tarafından devralındı. VOC toprakları iflasının ardından, Hollanda Doğu Hint Adaları haline geldi, Endonezya takımadalarının tamamını kapsayacak şekilde 19. yüzyıl boyunca genişletildi ve 20. yüzyılda bu topraklarda Endonezya oluştu.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Hollanda Birleşik Doğu Hindistan Şirketi ('VOC')". Canon van Nederland. 14 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2011. (Türkçe)
- ^ http://www.kb.nl/dossiers/geschiedenis/dossier-voc-1602-1799 19 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hollanda Ulusal Kütüphanesi'nde VOC (Felemenkçe)
- ^ Mondo Visione web sitesi: Chambers, Clem. "Who needs stock exchanges?" 22 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Borsa El Kitabı. -- son erişim 16 Nisan 2012.(İngilizce)
- ^ Ames, Glenn J. (2008). The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500-1700. ss. 102-103.(İngilizce)
- ^ "Slave Ship Mutiny: Program Transcript". Secrets of the Dead. PBS. 11 Kasım 2010. 15 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2012.(İngilizce)
- ^ Van Boven, M. W. "Towards A New Age of Partnership (TANAP): An Ambitious World Heritage Project (UNESCO Dünya Belleği – form belgesi, 2002)". VOC Arşivleri Eki 2, s.14. 25 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2012.
- ^ Ricklefs, M.C. (1991). A History of Modern Indonesia Since c.1300, 2nd Edition. Londra: MacMillan. s. 110. ISBN 0-333-57689-6.
