Vandallık
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Eylül 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Vandallık veya akım olarak vandalizm, bilerek ve isteyerek, kişiye ya da kamuya ait bir mala, araca ya da ürüne zarar verme eylemidir.[1]
Vandal diye tanımlanan bir kişi; kırma, boyama, parçalama, yok etme, kesme, yakıcı madde atma, boya atma yoluyla sonucunu bilerek, kamunun veya bir başkasının sahiplendiği, önemsediği ve değerli bulduğu bir nesneye (örneğin, okul araç-gerecine, müzede sergilenen tarihsel bir yapıta, resim galerisindeki bir tabloya) zarar verir.
Çıkış noktası
[değiştir | kaynağı değiştir]Terimin çıkış noktası Fransız Devrimi sürecinde Henri Grégoire adında bir din adamı tarafından Cumhuriyet Ordusu'nun bazı davranışlarını nitelemek için kullanılmasıdır. Henri Grégoire ordunun davranışlarını 455 yılında Roma'yı yağmalayan Cermen soyundan gelen Vandallara benzetmiştir.
Vandalizm araştırmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Vandalizm erkek bireylerde daha sık görülmektedir. Kadınlarda daha az rastlanmasına karşın, antisosyal kişilik bozukluğu olan genç annelerin eşlerine ve çocuklarına karşı şiddet içeren davranışlarda bulunduğu bildirilmiştir. Özellikle sosyo-ekonomik düzeyi düşük okul çağındaki gençlerde sık karşılaşılmaktadır. 16 ayrı liseden 7340 öğrenci arasında yapılan bir çalışmada, öğrencilerin % 5'inde vandalist davranışların gözlendiği bildirilmektedir.[kaynak belirtilmeli]
Resmî vandalizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma İmparatorluğu'nda, damnatio memoriae, yani hatıraların lanetlenmesi denilen bir uygulama vardır. Buna göre sevilmeyen birisi öldüğünde ona ait heykeller kırılır ya da kafaları koparılır, isimleri tüm kayıtlardan çıkarılır ve adları anılmaz. Örneğin Neron tek başına imparator olduğunda, kendinden önce gelen imparatora ait tüm heykelleri yıktırmıştır.
Hristiyanlığın kabulünden sonra da Roma'daki çoğu heykeller ya tahrip edilmiş ya da heykellerin alınlarına haç kazınmıştır.
Eski Mısır'da da rahipler, gücü tekrar ellerine geçirdiklerinde benzer uygulamalarla kendilerinin gücünü kısıtlayan firavunun mezarını tahrip ettirmişlerdir. Ayrıca baştakilerin, tarihten çıkarmak istedikleri kişilerin yüzlerini duvar resimlerinden kazıyarak silmeleri de sık görülen bir vandalizmdir.
Modern zamanlarda da devam eden resmi vandalizm, Naziler tarafından yıkılan Yahudi sembolleri, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonraki tahribatlar, Taliban tarafından yok edilen tarihi dev Buda heykelleri vb. ile sembolleşmiştir.
Çevresel vandalizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Çevresel vandalizm, bazı çevreciler tarafından kullanılan bir terimdir. Çevreciler bu terimi kırılgan ekosistemin korkunç ve bariz yıkımını ve özellikle çevre koruma yasalarının çiğnenmesini açıklamak için kullanırlar.
Sit alanları gibi koruma altına alınmış alanlarda yapılan yasal olmayan saldırılar çevresel vandalizme önemli bir örnektir. Akarsuların çiftlik atıkları ile kirletilmesi, atmosferin fosil yakıt tüketimi sebebiyle artan karbondioksitten zarar görmesi gibi farklı örnekler de sıralanabilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Oxford English Dictionary". Oxford University Press. 31 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Vandalizm Hakkında Sürekli Tıp Eğitim Dergisinden Bir Yazı 30 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
