Mentha pulegium
| Mentha pulegium | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Mentha pulegium L., Sp. Pl.: 577 (1753). | |||||||||||||||
Mentha pulegium (Yarpuz, Filiskin) ballıbabagillerden, çiçekleri birbirinden ayrı halka durumunda, nane türünden, kısa saplı, az veya çok tüylü, güzel kokulu bir bitkidir.
Etimolojisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarpuz, Eski Türkçe kökenli[1] bir kelime olup Divânu Lügati't-Türk'te; yarpuz (يربز) güzel kokulu bir ot, kır nanesi, Majoran.[2] şeklinde tanımlanmıştır.
Filiskin adı ise Yunanca φλισκούνι (fliskoúni) kelimesinden gelmektedir.[3]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarpuz, Ballıbabagiller (Labiatae) familyasından, 10 ile 50 santim yükseklikte, taç yaprakları leylak renginde, keskin kokulu, meyveleri fındıksı tipte, çok yıllık, otsu, sürünücü ya da dik gövdeli bitkidir. Çiçek ve yaprakları bitkinin gövdesinde belli aralıklarla sıralanır.
Yaprakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaprakları kısa saplı 0,8 ile 3 santim uzun ve 0,3 ile 1 santim eninde, leylak renginde oval ve hafif eliptikdir.
Çiçekleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Leylak rengi-pembe taçyapraklı çiçekler Temmuz ile Eylül aylarında toplu halde yaprakların koltuklarından çıkar. 10-30 çiçekli, çiçek sapı 2–3 mm ve çanakyaprağı borumsu 2,5 ile 3 mm uzunluğundadır.
Yaşam alanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarpuz, nemli çayırlarda, nehir, dere ve göl kıyılarında yetişir. Besin değeri yüksek, kireçi az, humus, daha çok kumlu balçık toprakları sever.
Mutfakta ve tıpta kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Yarpuz, Yunanlar ve Romalılar tarafından yaygın bir bitki olarak yemeklerinde kullanılmıştır. Ayrıca eski Yunanlar şaraplarını sık sık yarpuz ile tatlandırmışlardır. Yöresel mutfakta, taze ya da kurutulmuş olarak çorbalara, yemeklere ve salatalara eklenir.
Tarih boyunca, bayılma, gaz, safra, gut ve hepatit (muhtemelen, hepatit A) hastalıkları tedavisi için ve temizleyici ilaç olarak kullanılmıştır. Yarpuz, çayı infüzyon yapılan bitki olarak da kullanılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Yarpuz 30 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Nişanyan Sözlük
- ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "TDK Büyük Türkçe Sözlük". 31 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Mentha pulegium ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Yarpuz ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
