Damar Arıkoğlu

Damar Arıkoğlu
Türkiye Büyük Millet Meclisi 1., 2., 3., 4., 5., 6. ve 7. Dönem Milletvekili
Görev süresi 23 Nisan 1920 - 14 Haziran 1946
Seçim bölgesi	1920 – Adana 1923 – Adana 1927 – Adana 1931 – Adana 1935 – Adana 1939 – Adana 1943 – Adana
Kişisel bilgiler
Doğum	Zamir 1887 Adana, Osmanlı Devleti
Ölüm	8 Nisan 1969 (82 yaşında)
Defin yeri	Asri Mezarlığı, Adana
Partisi	Cumhuriyet Halk Partisi

Damar Arıkoğlu (17 Kasım 1887, Adana - 8 Nisan 1969, İstanbul), Türk siyasetçi ve milletvekili. Millî Mücadele döneminde aktif rol almış, I. TBMM'den başlayarak uzun yıllar parlamentoda yer almıştır.

Hayatı

Damar Arıkoğlu'nun Adana Asri Mezarlığı'ndaki kabri, Adana

Adana'nın ileri gelenlerinden Arıkoğlu Süleyman Hacı‟nın oğludur. Ailesi Oğuzların Bayat boyuna mensuptur. Hususi eğitim almıştır. İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihat ve Terakki'ye, 1910 yılında Donanma Cemiyeti'ne üye olmuştur. Fukara Perver Cemiyetleri üyelikleri, Maarif ilk tedrisat idare heyeti üyeliği, Ziraat odası üyeliği, 1913'te İttihat ve Terakki il kongresinde yönetim heyeti üyeliğine, daha sonra Adana Vilayet-i Umumi Meclis üyeliğine seçilmiştir. Balkan Savaşları sırasında, Adana'dan cepheye gönderilecek tam teçhizatlı bir taburun temini sürecinde görev almıştır. I. Dünya Savaşı sırasında askerlik hizmetini bedelli olarak yerine getirmiştir.

İşgale karşı ulusal örgütlenmeler kurmuş ve Kilikya Müdafaa-i hukuk cemiyeti idare heyeti üyeliği yapmıştır. faaliyetleri nedeniyle Fransızlar tarafından tutuklanarak Konya'ya gönderilmiştir. Konya'da kuruluş çalışmalarına katılmış ve Adana'dan milletvekili seçilmiştir. Meclise cephedeki görevi nedeniyle 1 Temmuz 1920 tarihinde katılabilmiştir.

TBMM I., II.,III., IV. Dönem Adana, V., VI. ve VII. Dönem Seyhan milletvekili olarak görev yapmıştır. I. Dönem İktisat Encümeni reisliği, III. Dönem Ziraat Encümeni reisliği, Müdâfaa-i Hukuk Grubu Üyeliği, Şehit Ailelerine Yardım Cemiyeti Kurucu Üyeliği yapmıştır. Evli ve sekiz çocuk babasıydı.

İsim değişikliği

Damar Arıkoğlu'nun asıl adı Zamir'dir. Zamir Bey, Atatürk'ün güvendiği ve sevdiği arkadaşlardan biriydi. Atatürk, 1934 yılı yazında Yalova'da bulunduğu sırada sofrasında Zamir Bey'den adını “temiz” anlamındaki “Arıkoğlu” soyadına uygun olarak “Damar” adıyla değiştirmesini istemiştir. Atatürk, Zamir adının “ufak tefek bir şey”i çağrıştırdığını, “işaret” anlamında olduğunu hatırlattıktan sonra “Damar” ismini niçin kendisine vermek istediğini şöyle ifade etmiştir: “Yeni adın Damar olacaktır. Temiz bir ailenin temiz damarı… Çok münasip ve sana yakışacak bir isimdir; çok imreniyorum, kabul ediniz.” Sonraki gün Zamir Bey'i çağırıp adını değiştirmek konusunda yasal işlemlerin başlatılmasını rica etmesi ve 1934 Şubatında Adana ziyareti sırasında emir ve ricasını tekrarlaması, Onun isim meselesini ne denli önemsediğini göstermektedir. Nihayet Zamir Bey'in adı “Damar” olarak, Reisicumhur Gazi Hazretlerinin “emir ve işaretleri”, Mersin Mebusu Ferit Celâl ve Adana Belediye Reisi Turhan Cemal Beylerin şahadeti üzere 27 Şubat 1934 tarihli mahkeme kararıyla değiştirilmiştir.

Siyasi Fikirleri

Topraksız köylüye toprak verilmesini içeren Toprak Reformu'na karşı görüşler belirtmiştir. Küçük ölçekli toprakların işlenmesinin zor olduğu gerekçesiyle toprağın parçalı yapısı yerine, birleştirilmesi gerektiğini öne sürmüştür. Köyden göçlerin engellenmesi amacıyla köylerin cazibesini korumaya neden olacak öneriler getirmiştir.

Toprak mülkiyeti tartışmaları

Toprak yapısı, ekonomik dönüşüm ve siyasal güç ilişkileri üzerine yaptığı saha çalışmalarında sosyolog Mübeccel B. Kıray, Çukurova bölgesinde 1918–1950 arasında yaşanan mülkiyet yoğunlaşmasını örneklemek amacıyla Damar Arıkoğlu'na atıfta bulunmuştur. Kıray'ın analizine göre, bölgedeki siyasal ve ekonomik kriz dönemleri, geniş arazilerin az sayıda kişinin elinde toplanmasına zemin hazırlamıştır. Kıray'ın aktardığına göre Arıkoğlu, I. Dünya Savaşı öncesinde Sakızlı yöresinde yaklaşık 3.000 dönüm ucuz arazi satın almıştır. Millî Mücadele döneminde Atatürk'ün kuvvetlerine katılması ve sonrasında Cumhuriyet Halk Partisi milletvekili olması, bölgedeki diğer toprak sahipleri karşısında kendisine belirgin bir siyasi avantaj sağlamıştır. 1920'lerde siyasi konumu sayesinde arazi miktarını yaklaşık 11.000 dönüme çıkarmış ve savaş sonrası Ermenilerden kalan bazı devlet arazilerini üç başka kişiyle birlikte mülklerine katmıştır. Bölgedeki köylüler mülkiyet tapusu edinme imkânı bulamadığından Arıkoğlu'nun arazilerinde ortakçı olarak çalışmayı kabul etmişlerdir. Daha sonra ortakçılığın yerini ırgatlığa bırakmasıyla; Arıkoğlu'nun bölgedeki stratejik güç konumu devam edecektir.