Çepnice
| Çepnice Çepni Dili | |
|---|---|
| Erniş | |
| Ana dili olanlar | Türkiye |
| Dil ailesi | Altay?
|
| Önceki formlar | Çepniler
|
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | – |
| Linguasphere | Oğuz dilleri parçasıdır |
Çepnice, Çepni Türkçesi veya Çepni dilcesi,[1] eski tarihlerde çoğunlukla Batı Asya'da konuşulan, Türk boylarından Çepni boyuna[2] ait bir dildir. Aynı dilbirliği içinde, kendine özgü sözcükleriyle Çepni dili bilenler kendi aralarında anlaşmalarını sağlayan bir özel dildir, dili konuşan kişilerin çoğunluğu Giresunlu, Ordulu, Beşikdüzülü, Şalpazarlı ve Kürtünlüdür.[3]
Çepnice,[4] diğer pek çok Türk dilleri ile de paylaştığı ünlü uyumu gibi dil bilgisi özellikleri ile karakterize edilir. Dil, tümce yapısı açısından genellikle özne-nesne-yüklem sırasına sahiptir. Almanca, Arapça gibi dillerin aksine gramatik cinsiyetin (erillik, dişilik, cinsiyet ayrımı) bulunmadığı Çepnicede söz varlığının bir kısmı Eski Türkçe,[5] Osmanlıca ve kendine has bir dildir. Ayrıca Azerice, Türkçe ve Türkmence gibi diğer Oğuz dilleri ile Çepnice düşük oranda karşılıklı anlaşılabilirlik gösterebilir. Dil ortalama 1242-1906 yıllarında Çepniler[6] tarafından kullanılmıştır.
Türkiye'de de kendine özgü ilişkileriyle sözcükleri doğan ve kullanılan “argo”nun yanında, Türkçe bölge “ağzı”na tanımlı özel dillerin yanında çok farklı gereksinimlerle oluşan, çok az kişinin bildiği, kullandığı “gizli diller[7]” vardır. Günümüzde ise Türkçede, Çepni ağzı (Giresun ağzı) bulunmaktadır. Bu Çepni ağzı, Çepni dilinin Türkçeleşmiş halidir. Bilinmelidir ki, Çepni ağzı ve Çepni dili birbirinden farklıdır aynı zamanda bir yandan da bir birine yakın söz öbekleri bulunur. (Bu Çepni ağzı, İstanbul Türkçesi[8] ile çeşitli sessel farklılıklara sahiptir.)
| Çepnice | Türkçe karşılıkları |
|---|---|
| Yalazı tunataza özgüidiş. | Silahı karıma verdim. |
| Silik manışla halanıyo, ziade gevikleşmen. | Jandarma -bir- yabancıyla geliyor fazla konuşmayın. |
| Hontayı paylıhlikmi? | Buğdayı çalalım mı? |
| Tunataz velekledi. | Kadın doğum yaptı. |
| Elegüne malamat yettik. | Millete rezil kepaze olduk. |
| Gücükleme Mehmedou gırana salıkla. | -Sen- oturma, Mehmet'i köy meydanına gönder. |
| Narlık velekledi zeele uura. | Güneş doğdu, akşam üstü -buraya- gel. |
| İdriso gonuş çiylen gili gili biter? | İdris söyler misin, -bu- verimsiz toprakta mısır yetişir mi? |
Çepni ağzı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çepni ağzı, Giresun, Ordu ve Trabzon'un batı bölgelerinde (Şalpazarı ve Beşikdüzü) farklı alt gruplara ayrılabilen yerel halkın konuştuğu Anadolu Türkçesi ağzıdır.
Söz varlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çepnicede yer alan kelimelerin %30'u Eski Türkçe, %27'si Osmanlıca ve %43'ü kendine özgüdür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Trabzon: Kültür-Sanat Yıllığı. Trabzonlular Kültür ve Yardımlaşma Derneği. Bernt Brendemoen. 1988.
- ^ Akpınar, T., 2003, Türk Kültür Tarihinden Esintiler, Istanbul, Kitabevi Yayınları.
- ^ Cahit Çepnioğlu. Oğuz Çepni Boyu.s.594,595
- ^ Aksan, D., 1975, “Anadili”, Ankara, Türk Dili Dergisi, sayı: 285, ss.423-434.
- ^ Aksan, Doğan 1977, Her Yönüyle Dil, c. I, Ankara, T.D.K. Yay. .
- ^ Bakış”, Türkoloji Araştırmaları, sayı : 2, ss. 328-350. Kadıoğlu, İsmail Hakkı, 1935, Çepniler Balıkesir’de, Balıkesir, Vilâyet Matbaası.
- ^ Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi,, c. IV, Mayıs, ss. 334-344. Caferoğlu, Ahmet (Prof.Dr.), 1953, "Anadolu Abdallarının Gizli Dillerinden Bir İki
- ^ Derleme Sözlüğü-I-XII-,1963-1982, Ankara, TDK Yayınları.