Çin Anayasası

Çin Anayasası resmi adıyla Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası (Çince=中华人民共和国宪法|Geleneksel Çince=中華人民共和國憲法 Hanyu Pinyin=Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó Xiànfǎ) Çin'deki en üst kanundur. Yürürlükte olan anayasa, 1988, 1993, 1999 ve 2004'teki değişikliklerle beraber 5. Ulusal Halk Kongresi'nde değiştirilmiş olandır. Daha önceki anayasalar -1954 Anayasası, 1975 Anayasası ve 1978 Anayasası-birbirinin yerine geçmiştir. Anayasa; giriş, genel ilkeler, temel haklar ve yurttaşların görevleri, (Ulusal Halk Kongresi, Devlet Konseyi, Yerel Halk Kongresi, Yerel Halk Hükümetleri, Halk Mahkemeleri ve Halk avukatları gibi devlet organlarının anlatıldığı) devletin yapısı, ulusal bayrak ve devlet armaları bölümlerinden oluşmaktadır.

Tarihçe

Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilk anayasası 1954 yılında yürürlüğe girdi. 1975 ve 1978'deki iki değişiklikten sonra yürürlükte olan anayasa 1982 yılında yürürlüğe girdi. Bu anayasalar arasında ciddi farklar olduğu gibi 1982 Anayasası da daha sonraki yıllarda defalarca değiştirilmiştir.

1982 Metni

1982 Anayasası Deng Xiaoping'in ülke içi düzen ve modernleşme için sürekli bir kurumsal yapı kurma isteğini yansıtmaktadır. Yeni Anayasa, Çin'in toplumsal ve ekonomik yapılarında büyük değişikliklerin yapılması için yasal bir zemin oluşturmakta ve özellikle hükûmet yapısında dönüşüm sağlamaktadır.

Daha sonraki yıllarda Ulusal Halk Kongresi tarafından 1982 Anayasası'nda dört büyük değişiklik yapılmıştır.

ÇHC Anayasası'nın büyük bir kısmı Sovyetler Birliği'nin 1936 Anayasası'ndan uyarlanmıştır ancak aralarında bazı belirli farklar da vardır. Örnek, Sovyet Anayasası'nda açık bir şekilde ulusların ayrılma hakkından bahsederken Çin Anayasası bunu açıkça yasaklamaktadır. Sovyet Anayasası resmi olarak federal bir sistem oluştururken Çin Anayasası çok uluslu üniter bir devlet oluşturmuştur.

1982 Anayasası 138 madde ile uzun ve karmaşık bir metindir. Uzun bölümler olduğu gibi 1978 Anayasası'ndan alınırken birçok değişikliği 1954 Anayasası'ndan uyarlanmıştır.Yeni Anayasa sınıf savaşına daha az vurgu yaparken gelişmeyi ve modernleşmede merkezi bir rol oynayabilecek partili olmayan grupların öncelik ve katkılarının sisteme dahil edilmesine en üst seviyede önem verilmiştir.

Anayasası'nın birinci maddesi şöyledir: "Çin Halk Cumhuriyeti işçilerin ve köylülerin ittifakı üstünde kurulan ve işçi sınıfı tarafından liderliği yapılan halkın demokratik diktatörlüğü egemenliğinde sosyalist bir devlettir." Bu madde, sistemin emekçi sınıfların -komünist terminolojide işçiler ve köylüler- ittifakı üzerinde kurulduğunu ve emekçilerin koruyucusu ve onların öncü partisi olan komünist parti tarafından da yönetildiğini açıklamaktadır.

Anayasa, ÇKP, demokratik partiler ve kitle örgütleri tarafından oluşturulan temel ittifak gruplarına yenilenmiş ve canlı bir rol vermektedir. 1982 Anayasası, 1978 Anayasa metnine yerleştirilen Çin Kültür Devrimi'ne eşlik eden retoriğin tamamını metinden çıkarmıştır. Gerçekte Kültür Devrimi'ne yapılan bütün atıfları iptal etmiş ve Haziran 1981'de "Çin Halk Cumhuriyeti'nin Kuruluşundan Beri Partinin Bazı Tarihsel Sorunlarının Çözümü" adındaki Onbirinci Merkez Komite Altıncı Oturumunda ortaya çıkarılan önemli tarihsel sonuçlarla Mao Zedong'un çıkarımları yeniden yazılmıştır.

Dış bağlantılar

• Çin Halk Cumhuriyeti anayasası İngilizce çevirisi3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ÇHC hükûmeti İngilizce resmi sitesi - Anayasa