Çin koca yemişi
| Çin koca yemişi | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||
Çin koca yemişi (Myrica rubra), Myricaceae familyasından bir bitki ve onun yenebilir meyvesi. Çince yangmei olarak bilinir. Subtropik, ılıman iklimlerde özellikle adından anlaşılacağı gibi Çin'in çeşitli eyaletlerinde özellikle Yangtze nehrinin güneyinde yetişen bir ağaçtır.[1] Bununla birlikte Japonya, Tayland,Kore, Filipinler'de de kültür türleri yetiştirilmektedir. Çin kadar Japon sanatında da bu ağacın izlerine rastlanmaktadır.
Türkiye'de de Orta Karadeniz, Tosya ve civarına bu ağaçtan yetiştirilmeye başlamıştır. Meyveleri Akdeniz ve ılıman iklimlerde yetişen koca yemişe benzese de, ondan daha boylu ve ayrı bir cins ağaçtır. Yine de budanmakla çalı formu da alabilmektedir.
Genelde Yumberry olarak da bilinen kırmızıdan, nadir de olsa koyu mor, sarıya doğru türlerine göre değişiklik gösteren meyveleri için yetiştirilir.
Tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
10-20 metre arası boylanabilen her daim yeşil bir ağaçtır. Gövdenin kabuğu düz gri renktir, düzgün yuvarlak ve hemisferik tacı bulunur. Aynen incir gibi kendi kendini tozlayabilme olanağı olmayıp, dişi ve erkek ağaçları bulunmaktadır. Tozlaşma rüzgar yoluyla olmaktadır. Her ne kadar asitli nemli toprak sevse de (Ph 4,5-5) en kötü hatta alkali topraklarda bile (Ph 6-6,5) yetişebilmektedir. Zira iğde gibi nitrojeni köklerine depo edebilme yeteneği vardır.[2] Bu iş için Frankia adlı bir bakteriyi de iğde gibi kullanır.[3][4] Ancak meyvelerinin sağlıklı oluşabilmesi için ortalama yıllık 1000–1700 mm arası yağış ve nem ister. Hele ilk bahar aylarında (mart, nisan) ise ayda 160 mm'den az yağış olmamalıdır yoksa meyvelerde kalite ve verim düşer. bitki -10 derece soğuğa, +35 derece sıcağa dayanabilmektedir.Aşırı sıcak bir hava bitkinin zarar görmesi ve ölümüne sebep olabilmektedir.
Meyvesi yuvarlak 1,5-2,5 cm çapında budaklı yüzeylidir ancak 4 cm çapına ulaşan kültür türleri de vardır.Meyveleri genelde kırmızıdır ancak mor ve sarı renkli türleri de bulunmaktadır. Bununla birlikte meyvenin tam ortasında meyvenin yarısını kaplayan bir çekirdek bulunur.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Meyvesi Çin ve çevresinde binlerce yıldır oldukça fazla sevilir ve çok para getirdiği için ticari değeri yüksektir. Meyvesi önemli olmayan Myrica Rubra cinsleri parkların bahçelerin süslenmesinde kullanılır. Avrupa'da “Yumberry” adı ile Çin çileğinin meyve suyu satılmaktadır. Çin çileği meyvelerinde doğal olarak çok şeker ve çeşitli doğal meyve asitleri bulunduğu için güzel lezzettedir. Vitaminlerce ve minerallerce zengindir. En çok C vitamini içerir. Meyveleri çiğ olarak yenebildiği gibi meyve suyu, reçel, şekerlemeler ve alkollü içki yapımında da kullanılır. Yüksek tansiyona, kalbe, mide rahatsızlıklarına, kolesterole iyi olduğu,görmeyi keskinleştirdiği, kanseri önlediği,[5][6] katarakt oluşmasını önlediği iddia edilmektedir. Ayrıca Çinde baijou adlı özel bir alkollü Çin likörünün yapımında da kullanılmaktadır.[7] Ayrıca kurutulmuş meyve olarak meyveleri satılıp değerlendirilmektedir.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Myrica rubra". Flora of China. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Vandenbosch KA, Torrey JG (Kasım 1984). "Consequences of sporangial development for nodule function in root nodules of Comptonia peregrina and Myrica gale". Plant Physiology. 76 (3). ss. 556-560. doi:10.1104/pp.76.3.556. PMC 1064330
. PMID 16663881.
- ^ Huguet V, Batzli JM, Zimpfer JF, Normand P, Dawson JO, Fernandez MP (Mayıs 2001). "Diversity and specificity of Frankia strains in nodules of sympatric Myrica gale, Alnus incana, and Shepherdia canadensis determined by rrs gene polymorphism". Applied and Environmental Microbiology. 67 (5). ss. 2116-2122. doi:10.1128/AEM.67.5.2116-2122.2001. PMC 92844 . PMID 11319089.
- ^ Huguet V, Mergeay M, Cervantes E, Fernandez MP (Ekim 2004). "Diversity of Frankia strains associated to Myrica gale in Western Europe: impact of host plant (Myrica vs. Alnus) and of edaphic factors". Environmental Microbiology. 6 (10). ss. 1032-1041. doi:10.1111/j.1462-2920.2004.00625.x. PMID 15344928.
- ^ Fang Z, Zhang M, Tao G, Sun Y, Sun J (Ekim 2006). "Chemical composition of clarified bayberry (Myrica rubra Sieb. et Zucc.) juice sediment". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 54 (20). ss. 7710-7716. doi:10.1021/jf0618980. PMID 17002443.
- ^ Bao J, Cai Y, Sun M, Wang G, Corke H (Mart 2005). "Anthocyanins, flavonols, and free radical scavenging activity of Chinese bayberry (Myrica rubra) extracts and their color properties and stability". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 53 (6). ss. 2327-2332. doi:10.1021/jf048312z. PMID 15769176.
- ^ Bayberries in a bowl of liquid 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[kaynak güvenilir mi?]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Myrica rubra photos
- Karp, David (12 Aralık 2007). "From China, Only in a Bottle, a Berry With an Alluring Name". The New York Times. 29 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2009.
- Daryl Joyce (Aralık 2005). Red bayberry- a new and exciting crop for Australia? (PDF). Rural Industries Research and Development Corporation,Barton, Australian Capital Territory. ISBN 978-1-74151-144-4. OCLC 223913003. 7 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2009.
- https://web.archive.org/web/20110303204829/http://www.bitkivecicek.com/cin-cilek-agaci-myrica-rubra-yumberry
- http://www.kenthaber.com/karadeniz/kastamonu/tosya/Haber/Genel/Normal/cin-cilegi-ciftcinin-yeni-umudu/228308ef-bb8e-49e0-8f83-207545d183e1[ölü/kırık bağlantı]
- https://web.archive.org/web/20100619074742/http://www.internethaber.com/kastamonu/tosya/tosyanin-yeni-umudu-cin-cilegi-261514h.htm
