Çingene (Ahmet Midhat)

Çingene

Yazar	Ahmed Midhat Efendi
Ülke	Osmanlı Devleti
Dil	Türkçe
Konu	Bir çingene kızının eğitimle dönüşüm geçirmesi
Tür	Roman
Yayım	1887 (1887)

Çingene, Ahmet Mithad Efendi'nin Letâif-i Rivâyât serisinin içinde yer alan 1887 tarihli romanı.

Varlıklı bir İstanbul ailesine mensup Şems Hikmet Bey adlı roman kişisinin Ziba adlı çingene kızına aşık olması ve onu bir konak hanımefendisi haline büründürmesi konu edilir. Türk edebiyatında başlıbaşına Çingeneleri konu edinen ilk metinlerdendir. Eserde çingene toplumuna dair ansiklopedik bilgiler verilir ve Osmanlı toplumundaki çingene algısı aktarılır.

Bu eserde ve kimi başka eserlerinde Çingenelerin eğitimsizlik sebebiyle toplumun en hor ve hakir görülen kesimi olduğu değerlendirmesini yapan Ahmet Midhat, eğitimsiz ve ilkel bir insanın eğitimle değiştirilebileceği, yeni ve medeni bir insana dönüştürülebileceği tezini bu romanda bir Çingene karakter üzerinden ispatlamaya çalışmıştır.

Yayımlanışı ve baskılar

Roman ilk olarak 17 Mayıs - 4 Temmuz 1887 tarihleri arasında Tercüman-ı Hakikat gazetesinde 20 bölümler halinde tefrika edildi. Ardından aynı yıl içerisinde Letaif-i Rivâyât serisinin on beşinci cildi olarak Kırk Anbar Matbaası’nda kitap olarak basıldı. Cumhuriyet devrinde ilk kez 2009 yılında yayımamlandı. 2019'da Ömer Aslan tarafından günümüz Türkçesine uyarlanarak yeniden yayımlandı.

Roman özeti

Varlıklı bir İstanbul ailesine mensup iyi eğtimli bir genç olan Şems Hikmet Bey arkadaşlarıyla Kağıthane'de eğlenirken yanlarına gelen çingene grubundaki Ziba isimli bir kız, güzelliği ve sesiyle onları etkiler. Şems Hikmet Bey, Ziba’ya aşık olmuştur ancak çingenelerin düşük toplumsal statüsünden ötürü aşkını dile getiremez. Anne ve babası ölmüş olan Ziba’nın akrabaları ile konuşup onu hizmetçi yapıp iyi bir gelecek sağlayacağını söyleyerek tanıdığı bir kadının yalısına yerleştirir.

Şems Hikmet Bey'in özel dersler aldırdığı Ziba, gördüğü eğitim sonucu bir yıl içinde bir konak hanımefendisine dönüşür. Ancak Şems Hikmet Bey'in ailesi onun bir çingene kızı ile evlenmesine izin vermez. Aile şerefi ve namusunu lekelemekle suçlanan Şems Hikmet bunalıma girip intihar teşebbüsünde bulunur. Yaralı ve şuurunu kaybetmiş durumda kurtarılır. Olaydan sonra aklî melekelerini kaybeden genci iyileştirme umuduyla Ziba, Salacak'taki yalıya getirilir ancak delikanlı onu tanımaz. Çingene bir gelin istemeyen annesi, romanın sonunda, terbiyeli ve güzel bir kız olan Ziba’yı kızı olarak kabul eder ve bir çingene kızın annesi olur.