Ünye'de çömlekçilik
Ünye'de çömlekçilik, tarihsel olarak kentte yaşayan Rum ustalar tarafından icra ediliyordu. Rumların 1924 yılında Mübadeleye bağlı olarak ayrılması sonrasında yeni ustalar yetiştirilmiş ve çömlekçilik geleneği sürdürülmüştür.[1]
Ünye kentinde çömlekçiliğin Rum ustalar tarafından icra edildiği bilinmektedir.[2] Nitekim 20. yüzyılın başında Rumlar Ünye kentinin nüfusunun yaklaşık üçte birini oluşturuyordu.[3] Çömlekçilik ise, Ünye kentinin bugün Burunucu mahallesi sınırları içinde gerçekleşiyordu. Buna bağlı olarak kentin bu kısmı “Çömlekçi Mahallesi” olarak bilinir. Bu mahalde bulunan Çömlekçi Camii Çömlekçi Mahallesi Camii olarak da bilinir.
Çömlekçiliğin Rumlar tarafından yapıldığı dönemde Burunucu'ndaki Çömlekçi mahallesinde 19-24 kadar çömlekçi atölyesi bulunuyordu. Nitekim Ünye üzerine araştırmalarıyla tanınan Ufuk Mistepe ile babası Hüseyin Mistepe şehirde 24 adet çömlek atölyesi tespit etmiştir. Bu atölyelerinin çoğu Burunucu mahallesinde bulunuyordu. Bununla birlikte Keşaplı Sokağı ve Aya Nikola gibi başka mevkilerde az sayıda da olsa çömlekçi atölyesi vardı.[4]
Mübadelenin ardından bu atölyelerin tamamı ustasız ve işletmecisiz kalmıştır. Bunun üzerine, bir girişimci olan İlyasoğlu Ahmed Bey (Yıldız) atölyeleri yeniden faaliyete geçirmek üzere dışarından ustalar getirmiştir. Bu ustalar, Borçka kasabasından “Ellibeşler” olarak bilinen aileden Şükrü ve Hasan kardeşlerdi. Şükrü Ellibeş daha sonra kendi atölyesini kurmuş ve Borçka'dan yeni ustalar getirmiştir.[5]
Ünye'de “fabrika” olarak adlandırılan büyük çömlekçi atölyelerinde üç ya da dört çömlekçi birlikte seri üretim yapıyordu. Üretime bağlı olarak talep giderek artmış, hatta 1960'larda söz konusu çömlekçi atölyelerinde 300 kadar kişi çalışıyordu. Bu atölyelerde küp, turşu küpü, güveç kabı, testi, lazımlık, saksı, boru (mil) gibi malzemeler üretiliyordu. Ellibeşler'in atölyesinde Marsilya kiremidi de üretilmişti. Eskiden atölyelerde üretim daha çok Mart-Kasım ayları arasında yapılıyordu. Çömlek yapımında kullanılan ve yörede “cilim” olarak adlandırılan kil, önceleri Çamlık mevkiinden sağlanıyordu. Daha sonra Atatürk mahallesindeki bir fındık bahçesinden temin edilmiştir.
Ünye kenti, 1927-1980 arasında önemli bir çömlek üretim ve satış merkeziydi. Ancak daha sonra çömlekçilik önemini yitirmiş, ticari olarak üretim tamamen ortadan kalkmıştır.[5]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Burunucu mahallesinde, Alibaba Sokak ve Odabaş Sokak arasında eski bir çömlekçi fırını -
Burunucu mahallesinde, Nuribey Sokak'ta günümüze ulaşmış çömlek fırının yakından görünüşü -
Burunucu mahallesinde, Alibaba Sokak ve Odabaş Sokak arasında eski bir çömlekçi fırını -
Burunucu mahallesinde, Alibaba Sokak ve Odabaş Sokak arasında eski bir çömlekçi fırını
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Filiz Öztürk, “1924 Yılından Günümüze Ordu-Ünye Çömlekçiliği” - Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 26(44):21-37, Mart 2020
- ^ Samet Beder, "Yok Olmaya Yüz Tutmuş Doğu Karadeniz Çömlekçiliğinde Günümüzden Bir Örnek: Ünye" - Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2023; (34): 551-568
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 12. cilt, s. 167. ISBN 9789157871117.
- ^ Ufuk Mistepe, “Çanak-Çömlek Kültürü” – unyezile.net
- ^ a b Filiz Öztürk, “1924 Yılından Günümüze Ordu-Ünye Çömlekçiliği” - Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(44):21-37, Mart 2020