İdris (Libya kralı)

İdris
1960 yılında Kral İdris
Libya Kralı
Hüküm süresi	24 Aralık 1951 - 1 Eylül 1969
Önce gelen	Kendisi Sirenayka Emiri olarak
Başbakan	Mustafa Ben Halim
Sirenayka Emiri
Hüküm süresi	1 Mart 1949 - 24 Aralık 1951
Sonra gelen	Kendisi Libya Kralı olarak
Doğum	13 Mart 1890(1890-03-13) Trablusgarp, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	25 Mayıs 1983 (93 yaşında) Kahire, Mısır
Defin	Baki Mezarlığı, Medine, Suudi Arabistan
Eş(ler)i	Aişe bint Muhammed es-Şerif es-Senûsî (m. 1896/97; died 1905/07) Sakina bint Muhammed as-Şerif es-Senûsî (e. 1907; b. 1922) Nafisa bint Ahmed Ebu’l Kasım el-İsawi (e. 1911; b. 1915) Aliya Hanüm Efendi (e. 1955; b. 1958)
Çocuk(lar)ı	5 çocuk (4 oğul, 1 kız), hepsi bebeklik döneminde öldü
Tam adı Muhammed İdris bin Muhammed el Mehdi es-Senûsî
Hanedan	Senûsî
Annesi	Aişe bint Mukarrib el-Berasa
Dini	Sünni İslam

I. İdris, tam adı Sidi Muhammed İdris El Mehdi es-Senusi (d. 12 Mart 1890, Trablusgarp - ö. 25 Mayıs 1983, Mısır), Libya'nın 1951'de bağımsızlığını kazanmasından sonra ilk kral olarak göreve başladı. Muammer Kaddafi'nin 1969 yılında yaptığı darbe ile iktidardan indi.

1902'de babasının ardılı olarak, merkezi Berka'da bulunan Senusiye tarikatının başına geçti. Henüz reşit olmadığından tarikatın fiili önderliğini kuzeni Ahmet eş-Şerif üstlendi. 1916'da bu görevi kuzeninden devraldı. İlk iş olarak, 1911'de Libya'yı istila etmiş olan İtalyanlarla anlaşmak için harekete geçti. Kıyı kesimi dışındaki bölgeleri denetim altına alamayan İtalyanlarla imzaladığı Arcoma Barışı'yla (1917) ateşkesi sağlayıp, Berka'daki egemenliğini İtalyanlara onaylattı. 1919'da gene İtalyanlarla, Berka'da bir parlamento kurulmasını ve yönetime mali yardım sağlanmasını öngören ikinci bir antlaşma imzaladı. Kendisini destekleyen kabileleri İtalya'nın istekleri doğrultusunda silahsızlandırmaya yanaşmaması, İtalyanların 1922 İlkbaharında Trablus bölgesini istila etmeleriyle sonuçlandı. Bölgede yaşayan kabileler İtalyanlar karşısında güçlü bir birlik oluşturmak ve etkin bir direniş gösterebilmek amacıyla İdris'ten hareketin önderliğini üstlenmesini istediler. Direnişin sonuç vermeyeceğini düşünen İdris bu öneriyi geri çevirerek Mısır'da sürgün yaşamını seçti ve Libya'nın II. Dünya Savaşı sırasında İngilizler tarafından işgal edildiği 1942'ye değin orada kaldı.

Libya'ya temelli dönmek yerine, yandaşlarının etkinliklerini bir süre Mısır'dan yönlendirmeyi sürdürdü. Sonunda 1947'de hükûmetin başına resmen geçti. Berka'da bir Senusi yönetiminin kurulmasını amaçlayan ve İdris'in en önemli destekçileri olan tutucu kabile reisleriyle, ülke topraklarının birleşmesinden yana olan daha genç kentli kesimler arasındaki anlaşmazlık 1949'da Birleşmiş Milletler'de çözüme kavuşturuldu. BM Genel Kurulu, Berka, Fizan ve Trablus'ın geleceğinin bu üç bölgenin temsilcilerinden oluşacak ulusal bir meclis tarafından belirlenmesini kararlaştırdı. Bunun üzerine toplanan meclis, ülkede meşruti monarşi yönetiminin kurulmasına karar vererek İdris'i tahta çıkardı. Aralık 1951'de Libya'nın bağımsızlığı ilan edildi.

Hükümdarlığı sırasında parlamento üzerinde etkili bir ağırlık kuran ve orduyu bütünüyle denetimi altına alan İdris, önemli yönetim görevlerini paylaşan zengin eşraf ile güçlü kabile reislerinden de tam bir destek gördü. Batılı müttefiklerin desteği ve kendisine sadık kabilelerin askerî gücü de yönetimdeki ağırlığını korumasına etkili oldu. İzlediği tutucu politikalar ve gelişen Arap milliyetçiliği karşısındaki duyarsızlığı, birçok genç subay ve gitgide gelişen kentli orta sınıflar arasında ciddi hoşnutsuzluklara yol açtı. Eylül 1969'da kaplıca tedavisi görmek üzere Türkiye'de bulunduğu sırada Albay Muammer Kaddafi önderliğinde düzenlenen askeri bir darbeyle devrilen İdris bir süre Yunanistan'da kaldıktan sonra siyasi mülteci olarak Mısır'a iltica etti. 1974'te Libya'da yolsuzluk suçlamasıyla hakkında dava açıldı ve gıyabında yargılanarak mahkûm edildi. Ama ülkesine dönmeyerek Kahire'de sürgün yaşamını sürdürdü.

1983 yılında, 93 yaşında, Kral İdris, Kahire'nin Dokki semtindeki bir hastanede öldü. Suudi Arabistan'ın Medine kentindeki Al-Baqi Mezarlığı'na defnedildi.

Eyüp Sultan

Eyüp Sultan hakkındaki mermer üzerinde kısa Arapça tarihçeyi, Eyüp Sultan Camii'ne hediye etmiştir.