İkidillilik
Dilbilimde ikidillilik, bir topluluğun iki lehçesi ya da iki dili olmasıdır. Topluluğun her gün konuştuğu konuşma diline ("alt" tabir edilir) ek olarak, edebiyat, örgün eğitim ve bunun gibi özel durumlarda kullanılan kodlanmış bir dil ("yüksek" tabir edilir) vardır.[1] Yüksek dil sıradan konuşmalarda kullanılmaz.[1] Birçok durumda, yüksek dil kimsenin ana dili değildir ancak topluluktaki bireyler tarafından çeşitli akışkanlık seviyelerinde kullanılır.
Yüksek değişke, aynı dilin daha eski bir hali olabileceği gibi (Orta Çağ Avrupası'nda Latincenin durumu gibi), tamamen bağımsız bir dil olabilir (birçok Afrika ülkesinde bir Avrupa dili bu durumdadır) ya da mevcut lehçeye yakından ilişkili olmakla birlikte ayrı bir lehçe haline gelmiş olabilir (Fasih Arapçanın yerel Arapça lehçelerine göre, Mandarinin yerel Çince lehçelerine göre durumları gibi). Diğer bazı örnekleri, gündelik Almanca ve Yüksek Almanca; Katarevusa ve Demotik Yunanca;[2] edebi Tamil ve konuşma Tamili; Endonezce'nin Baku ve Gaul biçimleri;[3] edebi Galce ve konuşma Galcesidir.
Garifuna dili ise cinsiyet temelli ikidilliliği ile diğerlerinden ayrı bir yere sahiptir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı bilim insanlarına göre ikidilliliğin ilk örnekleri İslam'ın erken dönemlerinde ortaya çıkan Müslüman şehirlerine dayanır.[4] İlk defa 1885 yılında, Emmanuel Rhoides Yunanca kökenli διγλωσσία (diglōssia) kelimesini bu özel anlamında kullanmıştır. Kısa süre içinde, Yunan Demotikçi Ioannis Psycharis tarafından Fransızcaya (diglossie) aktarılmıştır. 1930 yılında William Marçais tarafından Arapça konuşan ülkelerdeki durumu tarif etmek için kullanılmıştır. Toplumdilbilimci Charles A. Ferguson terimin İngilizce karşılığı diglossiayı 1959 yılında kullanmaya başlamıştır. Onun ikidillilik tanımı bir toplulukta birden fazla dilin konuşulmasına ve bir yüksek dilin yalnızca yazılı olarak kullanılmasına dayanır.[5] Bu terim çoğunlukla toplumdilbilimciler tarafından benimsenmiş ve farklı tanımlar önerilmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ferguson, Charles (1959). "Diglossia". Word. 15 (2): 325-340. doi:10.1080/00437956.1959.11659702.
- ^ Kelağaahmet, İbrahim (2017). "Skarlatos Vizantios'un Yunan Sözlük Bilimindeki Yeri ve 1835 Tarihli Sözlüğünde Tespit Edilen Türkçe Alıntılar". Türkiyat Mecmuası. 27 (2). s. 13822 Haziran 2020.
- ^ Sneddon, James N. (2003). "Diglossia in Indonesian". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 159 (4): 519-549.
- ^ Sayahi, Lotfi (2014). Diglossia and Language Contact: Language Variation and Change in North Africa. Cambridge, UK: Cambridge University Press. s. 57. ISBN 9780521119368.
- ^ Buth, Randall; Notley, R. Steven (2014). The Language Environment of First Century Judaea: Jerusalem Studies in the Synoptic Gospels—Volume Two. Leiden: BRILL. s. 59. ISBN 9789004264410.
- ^ Pauwels, Anne (2010). Immigrant Dialects and Language Maintenance in Australia: The Case of the Limburg and Swabian Dialects. Dordrecht: Foris Publications. s. 8. ISBN 9067651397.
