İmparatorluk Meclisi (Kutsal Roma İmparatorluğu)

İmparatorluk Meclisi Dieta Imperii (Latince) Reichstag (Almanca)
Kutsal Roma İmparatorluğu’nun müzakere organı
Tarih
Kuruluş	803
Dağılış	1806
Sonraki	Konfederasyon Meclisi (Ren Konfederasyonu)

1675 tarihli bir gravürde Regensburg Belediye Sarayı’nda İmparatorluk Meclisi’nin açılışı için oturma düzeni: Başta imparator ve elektör prensler, solda dünyevî prensler, sağda ruhban temsilcileri, ön planda ise imparatorluk şehirlerinin vekilleri yer almaktadır.

İmparatorluk Meclisi (Almanca: Reichstag, Latince: Dieta Imperii veya Comitium Imperiale, İngilizce: Imperial Diet), Kutsal Roma İmparatorluğu’nun en yüksek danışma ve müzakere organıydı.

Başlangıçta imparatorun çevresinde toplanan Hoftage (saray günleri) geleneğinden doğmuş, 12. yüzyıldan itibaren şekillenmiş ve 1495’te imparatorluğun anayasal yapısı içinde sürekli bir kurum haline gelmiştir. 1806’da Kutsal Roma İmparatorluğu’nun sona ermesiyle kaldırılmıştır.

Meclisin üyeleri, doğrudan imparatora bağlı olan İmparatorluk Tabiîleri (Reichsstände) idi. Bunlar üç koleje ayrılmıştı: prensler ve soylular, ruhban temsilcileri ve özgür imparatorluk şehirleri. Oy hakkı esas olarak toprak sahipliğine dayanıyordu. Yüksek dereceli prensler bireysel oy hakkına (Virilstimme) sahipken, kontlar, başrahipler ve imparatorluk şehirleri yalnızca grup oyu (Kuriatstimme) kullanabiliyordu. 16. yüzyıla kadar düzensiz aralıklarla bir piskoposluk veya imparatorluk şehrinde toplanan meclis, imparatorun merkezi otoritesine karşı eyaletlerin en önemli denge mekanizmasını oluşturdu. 1663’ten itibaren Sürekli Reichstag (Immerwährender Reichstag) adıyla Regensburg’da kesintisiz bir diplomatik temsilciler kongresine dönüştü ve 1806’ya kadar burada faaliyet gösterdi.

“Reichstag” terimi, imparatorluğun sona ermesinden sonra da kullanılmaya devam etti. 1815’ten itibaren Alman Konfederasyonu’nun tek organı olan Federal Meclis (Bundesversammlung, ayrıca Bundestag), 1849 Anayasası’nda modern anlamda bir temsilî parlamento olarak öngörülen Reichstag ve 1867’de Kuzey Almanya Konfederasyonu ile 1871’de Alman İmparatorluğu’nun parlamentoları bu adı taşıdı.

Tarihi

İmparatorluk Meclisi’nin rolü ve işlevi, tıpkı imparatorluğun kendisi gibi, yüzyıllar boyunca değişim gösterdi. Eyaletler ve ayrı bölgeler, zamanla kendi işlerinde daha fazla denetim kazanırken imparatorluk otoritesi zayıfladı. Başlangıçta Meclis’in ne sabit bir zamanı ne de sabit bir yeri vardı. Eski Cermen kabilelerinin Frank Krallığı’nı oluşturduğu dönemde, önemli kararların alınması gerektiğinde düklerin katıldığı bir toplantı olarak başladı. Bu, muhtemelen her liderin ileri gelen adamlarının desteğine dayandığı eski Cermen hukukuna dayanıyordu. Erken ve Yüksek Orta Çağ’da bu toplantılar henüz kurumsallaşmamıştı; kral ya da imparatorun kararına bağlı olarak gerektiğinde yapılıyordu. Henüz “Diet” (meclis) olarak adlandırılmıyor, Hoftag (“saray günü”) deniyordu. Toplantılar genellikle imparatorluk saraylarında (Kaiserpfalz) gerçekleşiyordu.

Örneğin, Şarlman döneminde Sakson Savaşları sırasında, Kraliyet Frank Yıllıklarına göre, 777’de Paderborn’da bir Hoftag toplandı ve itaat altına alınan Saksonlar ile diğer kabileler üzerinde uygulanacak yasaları belirledi. 803’te, Frankların imparatoru olarak taç giymiş olan Şarlman, Lex Saxonum’un (Sakson Yasaları) son şeklini yayımladı.

919’da Fritzlar’daki Meclis’te, dükler Almanların ilk kralını —bir Sakson olan I. Heinrich (Avcı Heinrich)— seçerek Franklar ile Saksonlar arasındaki uzun süreli rekabeti sona erdirdiler ve Alman krallığının temelini attılar. İtalya’nın fethinden sonra, 1158’deki Roncaglia Meclisi imparatorluğun yazılı olmayan anayasasını önemli ölçüde değiştiren dört yasayı kabul etti ve böylece merkezi otoritenin giderek yerel dükler lehine zayıflamasının başlangıcını işaretledi.

1356 tarihli Altın Mühür, “toprak egemenliği” (Landesherrschaft) kavramını, yani düklerin kendi bölgeleri üzerindeki büyük ölçüde bağımsız yönetimini pekiştirdi ve elektör prenslerin sayısını yedi ile sınırladı. Modern dönemdeki bazı yanlış kanıların aksine, Papa seçim sürecine hiç katılmadı; sadece Elektör Prensler’in belirlediği kişinin onaylanması ve taç giyme töreninde rol oynadı.

Luther’in Worms Meclisi’ne çağrılmasını içeren davet, V. Karl tarafından imzalanmıştır. Sol taraftaki metin, belgenin arka yüzünde yer almaktadır

İşte buradayım’: Martin Luther, 1521 Worms Meclisi’nde

15. yüzyıl sonlarına kadar İmparatorluk Meclisi, kurumsallaşmış bir organ değildi. Dükler ve diğer prensler, imparatorun sarayında düzensiz aralıklarla toplanırlardı. Bu toplantılara genellikle Almanca Hoftage (“saray günü”) denirdi. 1489’dan itibaren ise meclis Reichstag adıyla anılmaya başlandı ve resmî olarak kolejler (collegia) biçiminde düzenlendi.

Başlangıçta iki koleji bulunuyordu: biri elektörler, diğeri geri kalan dükler ve prensler koleji. Daha sonra, imparatora doğrudan bağlı olan ve yerel bir yöneticiden bağımsız oligarkik cumhuriyetler olarak yönetilen imparatorluk şehirleri üçüncü bir taraf olarak kabul edildi. Öneriler, kolejlerden en az ikisi tarafından onaylandığında geçerli oluyordu. Genellikle prensler ve elektörler kolejleri birbirleriyle anlaşırken, şehirlerin oyları karar sürecinde daha sınırlı ama yine de etkiliydi.

1495 tarihli Meclis’ten itibaren başlatılan çeşitli reform girişimleri ve imparatorluğun yavaş çözülmesini durdurma çabaları büyük ölçüde etkili olmadı. Buna karşın 1648 Vestfalya Barışı, imparatoru Meclis tarafından alınan tüm kararlara uymak zorunda bırakarak merkezi otoritenin kalan sınırlı gücünü de ortadan kaldırdı. Yine de imparator Meclis üzerinde önemli bir etkiye sahip olmaya devam etti; özellikle Habsburg imparatorlarının çok sayıda oy hakkı bulunuyor ve Meclis imparatorluk ordusunu (Reichsarmee) konuşlandırmaya karar verirse komuta yetkisini kullanabiliyordu.

Muhtemelen en ünlü Meclisler, 1495’te Worms’ta gerçekleştirilen ve İmparatorluk Reformu’nun kabul edildiği, 1521’de Martin Luther’in aforoz edildiği (bkz.Worms Fermanı) 1526 ve 1529’da Speyer Meclisleri (bkz. Speyer Protestosu) ve Nürnberg Meclisleri’dir. 1663’te Regensburg Sürekli Meclisi’nin kurulmasıyla, Meclis kalıcı olarak sabit bir yerde toplanmaya başladı.

27 Nisan 1507’de açılan Konstanz İmparatorluk Meclisi, Kutsal Roma İmparatorluğu’nun birliğini tanımış ve imparatorluğun yüksek mahkemesi olan İmparatorluk Divanı’nı (Imperial Chamber) kurmuştur.