İsrail-Kıbrıs-Yunanistan üçlü ittifakı

İsrail-Yunanistan-Kıbrıs üçlü ittifakı, İsrail, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasında kurulan jeopolitik ve stratejik bir ortaklıktır. 2010'ların başında ortaya çıkan ittifak, enerji iş birliği, güvenlik, askeri iş birliği ve ekonomik ilişkiler gibi alanlarda ortaklığa odaklanmaktadır. Doğu Akdeniz'deki ortak bölgesel çıkarlar nedeniyle zamanla artan bir önem kazanmıştır.

Arka plan

İttifakın ilk işaretleri, 2011 yılında imzalanan İsrail-Kıbrıs doğalgaz anlaşmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu anlaşma, Doğu Akdeniz'de artan istikrarsızlık ve bölgede yeni doğal gaz rezervlerinin keşfedilmesinin ardından İsrail, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasındaki ilişkilerin gelişmesi sonucunda üçlü ittifakın oluşmasına zemin hazırlamıştır. İlk resmi zirve 2016 yılında gerçekleştirilmiş olup, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuryeti'nin bölgede ortak çıkarlara ve paylaşılan demokratik değerlere sahip olması, İsrail'in ise Türkiye ile ilişkilerinin kötüleşmesi nedeniyle alternatif arayışına girmesiyle ittifak ivme kazanmıştır. İttifak, resmi bir antlaşmaya dayanmamakla birlikte, düzenli yıllık toplantılarla sürdürülen bir yapı olması nedeniyle "kısmi ittifak" olarak değerlendirilmektedir.

İş birliğinin temel alanları

Güvenlik ve savunma

İsrail-Yunanistan-Kıbrıs Cumhuriyeti üçlü ittifakı, Orta Doğu ve Doğu Akdeniz'de artan istikrarsızlığa karşı koymanın bir yolu olarak ağırlıklı biçimde güçlü bir güvenlik ve savunma ortaklığı oluşturmaya odaklanmıştır. Bu kapsamda iş birliği; ortak askeri eğitim faaliyetlerini, istihbarat paylaşımını ve terörle mücadele alanında eş güdümlü çalışmaları içermektedir.

Askeri ortaklığın önemli unsurlarından biri, ortak deniz ve hava kuvvetleri tatbikatlarıdır. Bu çerçevede gerçekleştirilen ve en bilinen tatbikatlar arasında "Noble Dina" ve "Phoenix Express" yer almakta olup, bu faaliyetler tarafların askeri kuvvetleri arasındaki birlikte çalışabilirliği artırmayı amaçlamaktadır. Söz konusu tatbikatlar, deniz güvenliğinin sağlanması, afetlere müdahale ve terörle mücadele gibi alanlarda ülkelerin koordinasyonunu güçlendirmiştir.

Enerji projeleri

İsrail-Yunanistan-Kıbrıs Cumhuriyeti arasındaki iş birliğinin temel unsurlarından biri enerji projeleridir. Doğu Akdeniz'de, özellikle İsrail'in Leviathan ve Tamar doğal gaz sahaları ile Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Afrodit doğal gaz sahasında büyük doğal gaz rezervlerinin keşfedilmesi bu iş birliğini öne çıkarmıştır. Bu kapsamda gündeme gelen projelerden biri, İsrail ve Kıbrıs'tan çıkarılan doğal gazın deniz altından Yunanistan'a, oradan da Avrupa'ya taşınmasını öngören EastMed Boru Hattı projesidir.

Boru hattı projesinin yanı sıra İsrail, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, diğer enerji girişimlerinde de birlikte hareket etmiştir. Bunlardan biri, bölge ülkelerini enerjiyle ilgili konularda iş birliği yapmak üzere bir araya getiren Doğu Akdeniz Gaz Forumu'dur.

Ekonomik ve diplomatik ilişkiler

Üçlü ittifak, enerji güvenliği ve deniz yetki alanları gibi bölgesel meselelerle karşı karşıya kalınan süreçte üç ülkenin etkin biçimde iş birliği yapmasını sağlamıştır. Gelişen bu iş birliği, Kıbrıs ve Yunanistan'ın Avrupa Birliği üyesi olması nedeniyle İsrail'in Avrupa Birliği ile olan ilişkilerine de katkıda bulunmaktadır. Ekonomik açıdan bakıldığında ittifak, özellikle teknoloji, savunma, turizm ve tarım gibi alanlarda ülkeler arasındaki ticaret ve yatırımların artmasına ivme kazandırmıştır. İsrail, siber güvenlik ve savunma teknolojileri gibi sektörlerin geliştirilmesinde Yunanistan ve Kıbrıs için önemli bir ortak konumundadır.

Terörle mücadele ve istihbarat paylaşımı

Terörle mücadele, özellikle DEAŞ ve Hizbullah gibi bölgesel tehditlerle mücadele bağlamında, üçlü ittifakın bir diğer kritik unsurunu oluşturmaktadır. Gelişmiş istihbarat kapasitesine sahip olan İsrail, terör tehdidine karşı korunmaya yardımcı olmak amacıyla Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan ile kritik istihbarat bilgileri paylaşmıştır. İttifak ayrıca, bölgenin silahlı gruplar ve diğer güvenlik tehditlerine karşı korunmasını sağlamak amacıyla ortak güvenlik tatbikatları ve deniz devriyelerinin gerçekleştirilmesini de kolaylaştırmaktadır.

3+1 çerçevesi

3+1, ABD'nin ittifakla bağlantısını kapsayan çerçevenin verilen adıdır. Bu çerçeve, Washington'un zirvelere ve çalışma gruplarına katılımını içermekte olup, Doğu Akdeniz'de güvenlik, savunma, enerji projeleri ve bölgesel istikrarı güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Aralık 2025'te Kudüs'te düzenlenen zirvede Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis, bu mekanizmanın ortaklığı Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) gibi ABD destekli daha geniş girişimlerle uyumlu hale getirdiğini ve jeopolitik zorluklara karşı bağlantıyı teşvik ettiğini vurgulamıştır. ABD'nin katılımı, ortak tatbikatları, istihbarat paylaşımını ve Türkiye gibi etkilerin karşılanmasını destekleyerek, ittifakı Batı çıkarları için önemli bir temel haline getirmektedir.

2025 Zirvesi

Aralık 2025'te, üçlü ittifakın yıllık toplantısı Kudüs'te gerçekleştirilmiştir. Bu zirve, Hamas'ın İsrail'e karşı başlatmış olduğu 7 Ekim saldırılarından bu yana düzenlenen ilk ortak toplantıdır.[19] Toplantıda, bölgesel gerginlikler arasında askeri, enerji ve ekonomik ilişkilerin derinleştirildiği teyit edilmiş; ortak tatbikatlar, istihbarat paylaşımı, Büyük Deniz Bağlantısı (Great Sea Interconnector) ve IMEC entegrasyonu için taahhütler verilmiştir.

Karşılaşılan sorunlar

Türkiye’nin muhalefeti

Üçlü ittifakın karşılaştığı başlıca zorluklardan biri, Doğu Akdeniz’de Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilan etmiş olduğu deniz yetki alanlarının Türkiye tarafından tanınmamasından kaynaklanmaktadır. Bilindiği gibi Türkiye, 1974 Kıbrıs Barış Harekatı'nı müteakiben Kıbrıs Cumhuriyeti'ni tanımamaktadır. Buna ek olarak Türkiye, adaların kendi kıta sahanlığı olduğuna hükmeden Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi'ne de taraf değildir. Türkiye bu şekilde bir ada devleti olan Kıbrıs Cumhuriyeti'nin deniz yetki alanlarını bir ada devleti olma hasebiyle de tanımamaktadır. Kendi deniz sondaj faaliyetlerini yürüten Türkiye, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Lübnan arasındaki deniz sınırları ve deniz yetki alanı anlaşmasını tanımamaktadır. Bu durum, Yunanistan ve Kıbrıs ile yüksek gerilimlere yol açmaktadır. Türkiye’nin bölgede güçlü etkisi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile yakın ilişkileri ve Rusya ile olan bağları, ittifakın hedefleri için önemli engeller olarak görülmektedir. Buna karşılık, İsrail, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan arasındaki ortaklık, bölgedeki güç dengesini sağlamak ve istikrarı artırmak amacıyla bir yol olarak değerlendirilmektedir.

Çevresel endişeler

Enerji iş birliği ittifakın temel unsurlarından biri olsa da, çevre grupları olası çevresel zararlar konusunda endişelerini dile getirmiştir. Özellikle deniz sondajları ve EastMed boru hattı gibi büyük enerji projeleri çevresel riskler yaratabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, bölgede daha temiz ve sürdürülebilir enerji gelişimi için çağrılar yapılmaktadır.

Ayrıca Bakınız

• İsrail-Kıbrıs Cumhuriyeti İlişkileri
• İsrail-Yunanistan İlişkileri
• Yunanistan-Kıbrıs Cumhuriyeti İlişkileri