Şah Abbas ve Hurşid Banu (opera)
| Özgün isim | Şah Abbas və Xurşid Banu |
|---|---|
| Özgün dil | Azerice |
| Müzik | Üzeyir Hacıbeyov |
| Libretto | Üzeyir Hacıbeyov |
| Gala | 10 Mart 1912 |
| İlk gösterim yeri | Nikitin Kardeşler Sirki |
| Perde | 4 |
| Oyuncular | Hüseynkulu Sarabski (Şah Abbas), Ahmed Ağdamski (Hurşid Banu), |
Şah Abbas ve Hurşid Banu (Azerice: Şah Abbas vә Xurşid Banu), Azeri besteci Üzeyir Hacıbeyov’un dördüncü muğam operası. Librettosu da yine Hacıbeyov'a aittir. Azerbaycan halk masallarının motifleri temel alınarak yazılmış olan opera eserinin 4 perdesi ve 6 tablosu vardır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Opera ilk olarak 10 Mart 1913 tarihinde Nikitin Kardeşler Sirki'nde sahneye konmuştur. Oyunun yönetmeni Hüseyin Arablinski, şefi Müslüm Magomayev'di. Operanın başrollerinde Hüseynkulu Sarabski (Şah Abbas),[2][3] Ahmed Ağdamski (Hurşid Banu), Hanefi Teregulov (Mastavar) yer alıyorlardı. Opera, Azerbaycan sahnesinde 1930'lu yılara kadar sahnelenmeye devam etti.[1]
Operanın eskizlerini, Azerbaycan SSC Halk Sanatçısı onursal unvanlı ünlü karikatürist Azim Azimzade çizmiştir.
Karakterler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şah Abbas - 35 yaşında
- Vezir 50 yaşında
- 5 ayan
- Hizmetçi
- Oduncu ve 2 oğul
- Hurşid - 20 yaşında bir oduncu kızı
- Mastavar - Aşçı
- Dost canlısı - Şiraz halkından
- Divane
- 5 mahkum
- 3 keçeci
- 10 Şirazlı nefer
- Birlikler ve diğerleri[4]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Üzeyir Hacıbeyov'un daha önceki operalarından farklı olarak mutlu sonla biten bu eserin kahramanı, bürokratik ve hırslı şahı fetheden basit bir oduncu kızıdır. Eserde iyilik kötülüğe karşı zafer kazanır ve yüce aşk zafer kazanır. Hacıbeyov'un önceki eserlerinde olduğu gibi burada da muğamlar yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, yazarın bu eserinde konu malzemesini önemli ölçüde arttırması, yazarın yaratıcı gelişimini göstermiştir. Hacıbeyov, kahramanların bireysel özelliklerini yansıtan müzikler yaratmayı başarmıştır. Bu operadaki en dikkat çekici kısım, Şah Abbas'ın partisidir. Muğam operalarında ilk defa geleneksel-klasik tipte bir arya birinci perdede seslendirilmiştir.
Ancak bu aryada ulusal tonlama da açıkça hissedilmektedir. Arya dramatik olarak da çok ilgi ve merak uyandırmıştır. Şah Abbas'ın imgesi burada ayrıntılı olarak anlatılmış ve hem hayalperest, şair, derin duyguları olan bir karakter, hem de hükümran ve kararlı bir Şah olduğu ortaya çıkarılmaktadır. Aryanın iki planlı içeriği bir yandan lirik ve yumuşak, diğer yandan ise bataklık ruhu gibidir ve Heyrati Zerbi muğamını anımsatmaktadır. Şah Abbas'ın bu aryası, daha sonra Müslüm Magomayev'in Şah İsmail (opera) operasındaki Aslan Şah aryasının da temelini atmıştır. Bu arya, Hacıbeyov'un gelecekteki opera stili için de çok önemli görülmüştür.
Hurşid Banu'nun ilk perdedeki aryası ve Mastavar'ın partisi de müzikleriyle operada öne çıkmıştır. Hacıbeyov'a için geleneksel olan müzik tarzı ve yeni müzikal ifadeleriyle, daha önce besteci tarafından kullanılan müzik aletlerini önemli ölçüde genişletmiş ve bu da operanın büyük başarısına yol açmıştır.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "«Şaһ Abbas vә Xurşid Banu»" (Azerice). Elektron Ensiklopediyası. 28 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ "Сарабский Гусейн Кули Мелик оглы - артист, режиссер, драматург, педагог" [Hüseynkulu Sarabski Melikoğlu - Sanatçı, yönetmen, oyun yazarı, öğretmen] (Rusça). Наш Баку. 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ "Сарабский Г. К. М." [Sarabski G.K.M.] (Rusça). Академик (Müzikal ansiklopedi). 26 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ "Libretto - Şah Abbas ve Hurşid Banu - 6 tablolu, 4 perdeli opera (1912) Üzeyir Hacıbeyov" (PDF) (Azerice). hajibeyov.com. 2002. 11 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.