Tağlığ Şor
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Şubat 2014) |
Dağlık Şor ya da Dağlık Şor ülkesi (Şorca: Тағлығ Шор[1][2] Tağlığ Şor; Rusça: Горная Шория Gornaya Şoriya) Rusya Federasyonu'nun Eski Türklerin ana vatanı olan Güney Sibiryada arazisindeki yöre. Altay Dağlarının doğusuna düşer. Altay Sayan Dağlarının kavşağındaki Kemerovo Oblastında yer alır. Yerli Türkler buradaki ormanlık dağlara tayga demişlerdir. Bu ad günümüzde yaygınlaşmıştır. Eski adı Şorya (Şor Türkleri yaşadığı için bu ad verilmiştir) olan Kemerovo Oblastının güney bölümündedir. Bu bölgenin yerlilileri olan Şorlar'ın alanı olduğu için Ruslar ilk zamanlarda buraya Şorya demişlerdi.[3] Stalin devri boyunca sürgün ve ceza hapis etme merkezleriden biri olan kısaltılmış adı GULAG arazi kampı burada yer alır.
Arazi dağlıktır: Abakan Dağlarının bir uzantısı, Salair sırtı ve Kuznetsk Aladağlar ve cevher olarak zengindir.
Yöredeki başlıca Şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Akarsuları
[değiştir | kaynağı değiştir]Belli başlı akarsular:[4]
- Kondoma
- Tom
- Mrassu
- Mundıbaş: Mundıbaş kelimesi Sibirya yerli Türklerinin dilinde dertli baş manasına gelir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağlık Şorya'nın nüfus yoğunluğu az olup nüfusu da düşüktür. (1 km²'ye 5 kişiden az). Nüfusun çoğunluğu Şor Türkleri ve Ruslardır.[4]
Sanayi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dağlık Şorya — Rusya'da önemli bir maden merkezidir. Kuznezsk Kömür Havzası burada yer alır.
Dağlık Şorya diğer alanlarda da gelişmiş olup kereste, tatlı su balığı ve çam fıstığı çok fazladır.
Turizm
[değiştir | kaynağı değiştir]
Şorya dağları Sibirya'da rağbet gören bir kayak merkezi konumundadır. Rusyada sürekli yapılan için profesyonel ve amatör kayak şampiyonası burada olmaktadır.[5] Kayak merkezinin özellikleri:
- Yamaç eğimi — 15-20°
- Kar örtüsünün süresi — 7 ay
- Orta açık soğuk hava ve rüzgarsızdır
- yumuşak «soğuk» kar
- Yeşil Dağlar ve yolları Kayak ve Snovboard Uluslararası Federasyonu tarafından büyük öneme sahip olarak kabul edilmiştir.
Yükseklik
[değiştir | kaynağı değiştir]Yükseklik 500 ve 1570 metre arasındadır.
En ünlü dağlar:
- Mustağ 1570
- Kurgan 1555
- Karitşal 1270 (Yeşil dağ olarak da bilinir, en çok tatil merkezi dağ yamacı Şeregeş'tedir)
- Утуя 1143
Fiziki coğrafya karakteri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek ve eğlencelere spora elverişli bu bölge dağları Sibiryanın İsviçresi olarak tanınır. Halk arasında Pus-tağ (yani Buz dağ) olarak da denilen yer Şorya Dağlarının en yüksek yerlerinden birini oluşturur. İğne yapraklı tayga ormanları görülür. Burada karla kaplı iğne yapraklı ormanlarla örtülü önemli zirveler şöyledir. Patına, Ulutağ (Uludağ), Kubez, Temirtav(Temirtağ-Demirdağ), Yeşil, Kul-Tayga. Kışarı kayakçılar yazları da dağ gezgincileri buraları doldurur. Buradaki temiz havaya sahip alpin dağlarını çeşitli akarsular keser. – Kondoma, Mundıbaş, Mrassu, Pızas.[6]
İklimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kışları karlı ve rüzgarsız bir hava görülür. Çok sert olmamak üzere orta dereceli soğuk bir havaya sahiptir. Gün ışığı veya güneşlenme süresi Karadeniz ile ortalama aynıdır. Mart ayında bile güneş görebilirsiniz. Ormanlık alanlarda huş, köknar (göknar), ladin, sedir ağaları hakimdir. Dağların zirvelerinde alpin ve supalpin dağ çayırları görülür.
Fauna zengin ve çeşitlidir. Geyik türleri, Asya geyiği, misk geyik, eti leziz olan Sibirya ren geyiği, karaca, boz ayı, bozkurt, vaşak, su samuru, çakal, porsuk, vizon gibi orman hayvanları bulunur. Bölge kuş türlerinin de çeşitli olduğu bir yerdir. Akbaba, şahin, kartal, çalıhorozu, dağ tavuğu, huş tavuğu ve diğerleri. Su ürünlerinden gölge balığı, somon balığı, keten, çamça, yılan balığı, turna balığı, kızılkanat, levrek, platika, mil ve diğerleri.
Bölgede özellikle de samur tüylü hayvanların korunması için oluşturulan Şor Ulusal Parkı ve Taştagol Koruma Alanı oluşturulmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Кимеев В. М., Копытов А. И. (2018). Горная Шория (PDF). Кемерово: Примула. s. 5. ISBN 978-5-904430-51-1. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2023. Birden fazla
|sayfalar=ve|sayfa=kullanıldı (yardım) - ^ Курпешко-Тангашева Н. Н., Апонькин Ф. Я. (1995). Шорско-русский и русско-шорский словарь (PDF). Кемерово: Кемеровское книжное издательство. s. 51. ISBN 5-7550-0388-8
|isbn=değerini kontrol edin: checksum (yardım). 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Aralık 2023. Birden fazla|sayfalar=ve|sayfa=kullanıldı (yardım) - ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2015.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şorya Dağları 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Şorya Dağları Madencilik Rehberi
- Dağlık Şoryada folklor
