Şorca

Şorca, Şor Türkçesi
шор тили, тадар тили
Ana dili olanlar	Rusya, Kemerovo
Konuşan sayısı	2.840  (2010)
Dil ailesi	Türk dilleri Sibir Güney Sibir Şorca, Şor Türkçesi
Dil kodları
ISO 639-1	-
ISO 639-2	tut
ISO 639-3	cjs
ELP	Shor

Şorca veya Şor Türkçesi (Şorca: тадар тили, шор тили), Şorlar tarafından konuşulan Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı Türk dillerinden biridir. Tuvacaya büyük benzerlik gösterir. Rusya'nın Kemerovo bölgesinde 2010 yılı itibarıyla 2.840 kişi tarafından konuşulmaktadır. Günümüzde Şorca Kemerovo Üniversitesi'nde öğretilmektedir.

Şorca, Türkçenin eski dönemlerine dair barındırdığı çok sayıda arkaik özellik ile dilbilimsel çalışmalar için özel bir yere sahiptir. Bu lehçenin bir diğer özelliği ise Rusçanın yanı sıra tarihsel süreç içerisinde Moğol ve Ural dillerinden çok sayıda kelime ödünçlemiş olmasıdır.

Şorcanın iki ana ağzı bulunmaktadır. Bunlar bulundukları coğrafyadaki nehirlerden adlarını almıştır: Mrassu ve Kondoma. Bu lehçede bugün hâlâ Türkçenin ayırıcı özelliklerinden olan /ḍ/ sesinin kayıcılaşması hadisesi canlıdır. Nitekim Mrassu kolu bir /z/ ağzı iken Kondoma ağzı ise /y/ dilidir.

Şorca ilk kez 19. yüzyılın ortalarında Hristiyan misyonerler tarafından yazılı hâle getirilen bir lehçedir. 1980'li yıllarda bu dili yeniden canlandırmak maksadı ile yapılan çalışmalarda edebî Şor dilinin temeli olarak Mrassu ağzı alınmıştır.

Bugün Şorca konuşan topluluk ekolojik bir hayat sürdürmektedir ve genel olarak çam fıstığı hasadı coğrafyanın en önemli gelir kaynağıdır.

Dil bilgisi

Adıllar

Tekil		Çoğul
Şorca (Harf çevirisi)	Türkçe	Şorca (Harf çevirisi)	Türkçe
мен (men)	ben	пис (pis)	biz
сен (sen)	sen	силер/слер (siler/sler)	siz
ол (ol)	o	ылар/лар, олор/алар (ılar/lar, olor/alar)	onlar
		пылар/плар (pılar/plar)	bunlar

Alfabe

Ana madde: Şor alfabeleri

Şorcanın alfabesi 19. yüzyılın ortalarında Rus Hristiyan misyonerleri tarafından oluşturulmuştur. 1929-1938 yılları arasında Latin alfabesi kullanan Şorlar, sonra tekrar Sovyet-Rus yönetiminin baskısı ile Kiril Alfabesi'ne geçirilmişlerdir.

Şor alfabesinde şu harfler vardır: А Б В Г Д Е З И Й К Қ Л М Н О Ö П Р С Т У Ӱ Ф Х Ч Ш Ы Э Я

А а	Б б	В в	Г г	Ғ ғ	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Қ қ	Л л	М м
Н н	Ң ң	О о	Ö ö	П п	Р р	С с	Т т
У у	Ӱ ӱ	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ
Ъ ъ	Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Transkripsiyon

А а	B b	V v	G g	Ğ ğ	D d	Е е	YO yo
J j	Z z	İ i	Y y	K k	Q q	L l	M m
N n	Ñ ñ*	О о	Ö ö	P p	R r	S s	Т t
U u	Ü ü	F f	Х х**	Ț ț	Ç ç	Ş ş	ŞÇ şç
sert iş.	I ı	yum. iş.	E e	YU yu	YA ya

*'Ñ' artdamaksıl n'dir. Artdamaksıl n Türkçenin lehçe ve ağızlarında da bulunabilir. Birçok Türk dilinde de önemini korur.

**X, İngiliz alfabesindeki x değildir. 'X' geniz h'sidir (hırıltılı h).

Yıllara göre Şor alfabesi

Kiril		Latince	Kiril
1885	1927-1930	1930-1938	1938-1980	1980–günümüz alfabesi
А а	A a	A a	А а	А а
Б б	Б б	B в	Б б	Б б
В в	В в	V v	В в	В в
Г г	Г г	G g	Г г	Г г
Г г	Г г	Ƣ ƣ	Г г	Ғ ғ
Д д	Д д	D d	Д д	Д д
Е е	Е е		Е е	Е е
				Ё ё
Ж ж	Ж ж	Ƶ ƶ	Ж ж	Ж ж
З з	З з	Z z	З з	З з
И и, I i, Ѵ ѵ	И и	I i, Į į	И и	И и
Й й	Й й	J j	Й й	Й й
К к	К к	K k	К к	К к
К к	К к	Q q	К к	Қ қ
Л л	Л л	L l	Л л	Л л
М м	М м	M m	М м	М м
Н н	Н н	N n	Н н	Н н
Ҥ ҥ	Ҥ ҥ	Ꞑ ꞑ	Нъ нъ	Ң ң
О о	О о	О о	О о	О о
Ӧ ӧ	Ө ө	Ө ө	Ӧ ӧ	Ӧ ӧ
П п	П п	P p	П п	П п
Р р	Р р	R r	Р р	Р р
С с	С с	S s	C c	C c
Т т	Т т	T t	Т т	Т т
У у	У у	U u	У у	У у
Ӱ ӱ	Ӱ ӱ	Y y	Ӱ ӱ	Ӱ ӱ
Ѳ ѳ	Ф ф	F f	Ф ф	Ф ф
Х х	Х х		Х х	Х х
Ц ц	Ц ц		Ц ц	Ц ц
Ч ч, J j	Ч ч	C c	Ч ч	Ч ч
Ш ш	Ш ш	Ş ş	Ш ш	Ш ш
	Щ щ		Щ щ	Щ щ
ъ			ъ	ъ
Ы ы	Ы ы	Ь ь	Ы ы	Ы ы
ь	ь		ь	ь
Э э	Э э	Ə ə, Е е	Э э	Э э
Ю ю	Ю ю		Ю ю	Ю ю
Я я	Я я		Я я	Я я

Morfoloji

Bütün Türk dillerinde olduğu gibi zümre, sınıf, cinsiyet, kategori ayrımı yoktur. Çokluk eki sözcüğe göre ayarlanır, bu ekler (-lar/-ler, -nar/-ner, -tar/-ter), ekleridir.

Metinler

Туған черим – Тағлығ Шор.
Чатқан чуртум ырыстығ чурт.
Туған ичем – Қудайдығ иче.
Чатқан ÿгем чарық ÿге.
Туған черимде – ақ чачықтар.
Чатқан черимде – кöк тегри.

Tuğan çerim- Tağlığ Şor.
Çatqan çurtum ırıstığ çurt.
Tuğan içem- Qudaydığ içe.
Çatqan ügem çarıq üge.
Tuğan çerimde - aq çaçıqtar.
Çatqan çerimde- Kök Tegri.

Dış bağlantılar

• Şorca-Türkçe Sözlük Vikisözlük'te! 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Şorca-Türkçe Sözlük 12 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Şorca-Rusça Sözlük
• Şor Dili
• Şorlar hakkında bilgi
• Şor dilinde metinler