Ağız Açma Ritüeli

Ağız Açma Ritüeli (ya da Göz Açma Ritüeli) Antik Mısır'da bir çeşit yeniden canlandırma ve kurban etme seromonisidir. Ritüelin nasıl ilerlemesi gerektiği aşamaları ile belirlenmiştir. Belirlenen bu aşamalar çeşitli büyüsel-ritüel bölümlerden oluşur. Ağız Açma Ritüeli Heykel, Tapınak, Uşabti ve gübre böceklerine uygulanmanın yanı sıra, mumyalama işleminin de bir aşamasını oluşturmaktadır.

Mısır'ın erken hanedan döneminden bu yana uygulandığı tahmin edilen ağız açma ritüeli, firavunların tanrı ilan edilmesinde de önemli bir rol oynamıştır. Eski Krallık döneminde henüz yaşamalarına rağmen kendi heykellerini inşa ettiren bazı firavunlar, kendi heykellerinin özel odalarda korunmasını sağlamışlardır. Firavunların ölümü ve bunu takip eden 70 günlük mumyalama süreci sonrası, tapınak görevlileri bu heykele Ağız Açma Ritüeli ile bir can vermekte, bunun da ötesinde firavunun Osiris ile eş kabul edilmesini amaçlamaktadırlar.

Ritüelin kökeni

Hanedan öncesi Mısır döneminde de var olduğu bilinen Ağız Açma Ritüeli, ilk dönemlerde sadece tanrı heykellerine uygulanmaktaydı. Ritüelin bu aşamada sembolik ve teolojik bir anlam taşımadığı düşünülmektedir. İlerleyen dönemlerde firavun heykellerinin yapılışının ezoterik bir biçimde yorumlandığı görülür. Mısır'ın erken hanedan döneminde, ritüelin heykellerden ziyade mumya ve ölülere de uygulanmaya başladığı düşünülmektedir. 4. Hanedan'dan itibaren sadece firavunların değil, normal mezarlarda da bu ritüelin uygulandığına dair kanıtlar vardır.

Eski Krallık döneminde ayrıca Ağız Açma Ritüel'inde farklı olarak uygulanan bir kurban etme seromonisi vardı. Erken dönemde birbirinden bağımsız olarak var olan ama aşağı yukarı arka arkaya uygulanan bu ritüellerin Yeni Krallık döneminin başlarında tek bir ritüel olarak bütün farklı ritüellerin birleşimi olarak ortaya çıktığı düşünülebilir.

Ağız Açma Ritüeli'nin içeriği, düzenlenmesi ve aşamaları hakkında Piramit metinleri önemli bilgiler aktarmaktadır. Diğer bazı önemli kaynaklar arasında Vezir Rechmire ve Firavun I. Seti mezarlarının yanı sıra, çok sayıda Papirüs, tapınak yazıtları ve ostrakonlar bulunur.

İçerik ve Önem

Ağız Açma Ritüeli, popüler bilim camiasında genellikle ritüel sırasından kullanılan araç gereçler, ne olduğu belli olmayan sihirli büyülü bazı sözlü kullanımlara indirgenmektedir. Ritüelin uygulanması sırasındaki bu theatral hareketler, yalnızca ağız açmak ile ilgili değildir. Gözler, Kulaklar ve Burun da ritüelin parçasıdır. Anlaşılacağı üzere duyu organlarına odaklanan ritüel, bu organların bütün vücudu temsil ettiği düşüncesini merkeze almaktaydı. Ritüelin tamamlanmasında en önemli etken, önceden hazırlanmış ve kabul edilmiş bir takım ritüel metinlerinin yüksek sesle okunmasıdır.

Ritüel esnasında kullanılan araç ve gereçlerin amacının ne olduğu, bu araç gereçlerin yapıldıkları madde ve formları üzerinden yorumlanmaktadır. Peseşkef Bıçağı olarak da bilinen bu araç gereçlerden birisi, çakmak taşından üretilmekteydi. Öte yandan altından üretilen bazı araç gereçler de vardı. A. M. Roth'un iddiasına göre balık kuyruğuna benzer bir şekle sahip olan Peseşkef bıçağı, ebeler tarafından göbek kordonunu ayırmak için kullanılan bir alete benzemektedir. Bu sayede doğum ile doğrudan sembolik bir bağ kurulmaktadır.

Ritüel için kurban edilen bir sığırın uyluk kemiği, Ağız Açma Ritüeli'nde kullanılan önemli aletlerden birisidir. Jan Assmann'a göre yeni kurban edilen bir hayvanın kemiği, hala kendisinde hayat barındırdığı için Ağız Açma Ritüeli'nde yeniden canlandırmak istenilen obje ya da kişiler için uygun bir araçtı. Ritüeli tamamlayan etkinlik ise, tüm aşamalardan sonra gerçekleştirilen ana kurban seromonisiydi.

Mezmurlar 51 ile ilişki

Eski Ahit Mezmurlar 51'de geçen bazı bölümler, Ağız Açma Ritüeli'ni akla getirmektedir.

• Özel otlar ile ritüel yıkanış (Mezmurlar 51,7)
• Kırılan kemiklerin iyileşmesi (Mezmurlar 51,8)
• "Ya Rab, aç dudaklarımı“ (Mezmurlar 51,15)
• Kurban (Mezmurlar 51,16, 17, 18)

Yayınlar

• Jan Assmann: Tod und Jenseits im Alten Ägypten. Beck, München 2001, ISBN 3-406-46570-6.
• Hans Bonnet: Mundöffnung. In: Hans Bonnet: Lexikon der ägyptischen Religionsgeschichte. 3. unveränderte Auflage. Nikol, Hamburg 2000,ISBN 3-937872-08-6, S. 487–490.
• Hans-W. Fischer-Elfert: Die Vision von der Statue im Stein. Studien zum altägyptischen Mundöffnungsritual (= Schriften der Philosophisch-Historischen Klasse der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Bd. 5). Winter, Heidelberg 1998, ISBN 3-8253-0678-X.
• Mundöffnungsritual. In: Wolfgang Helck, Eberhard Otto: Kleines Lexikon der Ägyptologie. 4., überarbeitete Auflage. Harrassowitz, Wiesbaden 1999, ISBN 3-447-04027-0, S. 193f.
• Eberhard Otto: Das ägyptische Mundöffnungsritual (= Ägyptologische Abhandlungen. Bd. 3, 1–2, ISSN 1614-6379). 2 Bände (Bd. 1: Text. Bd. 2: Kommentar.). Harrassowitz, Wiesbaden 1960.
• Joachim Friedrich Quack: Fragmente des Mundöffnungsrituals aus Tebtynis. In: Kim Ryholt (Hrsg.): Hieratic Texts from the Collection (= The Carlsberg Papyri 7 = CNI Publications 30). Museum Tusculanum Press, Kopenhagen 2006, ISBN 87-635-0405-7, S. 69–150.
• Ann Macy Roth: The psš-kf and the „Opening of Mouth Ceremony“: A Ritual of Birth and Rebirth. In: Journal of Egyptian Archaeology (JEA). Bd. 78, 1992, ISSN 0075-4234, S. 113–147.
• Ann Macy Roth: Fingers, Stars, and the „Opening of Mouth Ceremony“: The nature and Function of the nṯrwj-Blades. In: Journal of Egyptian Archaeology (JEA). Bd. 79, 1993, S. 57–79.
• Ann Macy Roth, Catharine H. Roehrig: Magical bricks and the bricks of birth. In: Journal of Egyptian Archaeology (JEA). Bd. 88, 2002, S. 121–139.

İnternet

• Ağız Açma Ritüeli (İngilizce)11 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Peseşkaf Bıçağı 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.