Abdülhalim Çelebi
Abdülhalim Çelebi | |
|---|---|
| Doğum | 1869 Konya, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 12 Kasım 1925 |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Eğitim | Rüştiye |
| Meslek | siyasetçi |
Abdülhalim Çelebi (1869,[1] Konya - 12 Kasım 1925[2]), Türk din adamı ve siyasetçi.
Rüştiye mezunudur. Husûsî eğitim almıştır. Konya Mevlevi Dergâhı Postnişinidir. TBMM I. Dönem Konya Milletvekilliği, Divân-ı Riyâset Reisi Sânî (Başkan vekili), İrşat Encümeni Reisliği yapmıştır. Yeşil şeritli İstiklal Madalyası sahibidir. Evli ve dört çocuk babasıdır.[3]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Abdülvahid Çelebi, annesi Hacı Fatma Hanım'dır. Özel öğretmenlerden ders alarak yetişti. Fransızca öğrendi. Babasından mesnevihanlık icazeti aldı.[4]
Babası Konya'da Mevlana makamında bulunduğu sırada kendisi Manisa Mevlevihanesi Şeyhi idi. 1907'de babasının ölümü üzerine postnişinlik makamına geçen Abdülhalim Çelebi, İstanbul'a gitti. II. Abdülhamid'in huzuruna kabul edildi, kendisine birinci rütbeden hamidiye nişanı verildi.[4]
1910 yılında Sultan Abdülhamit tahttan indirilip Sultan Mehmet Reşad başa geçtiğinde Konya'daki çelebilik makamından uzaklaştırıldı; yerine Veled Çelebi getirildi. İttihat ve Terakki'nin aldığı bu azil kararını haksızlık olarak niteledi.[5]
İttihatçıların siyasi etkinliğinin azalmasından sonra tekrar postnişinliğe getirilme için şeyhülislamlığa başvurdu. 1919'da Veled Çelebi azledildi ve Abdülhalim Çelebi, yeniden Mevlana Dergahı Tekke şeyhi oldu.
İkinci kez geldiği Postnişinlik makamında çok kısa kalabildi. 1921'deki Konya Ayaklanması sırasında yeniden görevinden azledildi, yerine Âmil Çelebi getirildi. Yaşlı ve hasta olan Amil Çelebi'nin aynı yıl içinde ölümünden sonra Konya İsyanı ile bir ilgisi olmadığının anlaşılmış olan Abdülhalim Çelebi üçüncü kez postnişinliğe getirildi. 1920-1925 arasında görevini sürdürdü.
Abdülhalim Çelebi, üçüncü postnişinliği sırasında bir yandan da I. dönem TBMM'ye Konya milletvekili olarak katıldı. TBMM Başkan Vekilliği ve İrşad Başkanlığında bulundu. Türk Kurtuluş Savaşı'na katkılarından ötürü 21 Ekim 1923'te İstiklal Madalyası ile onurlandırıldı.
Milletvekilliği sona erdikten sonra Konya'ya döndü ve dergâha hizmet etti. 1925'te görevinden azledilip yerine ikinci kez Veled Çelebi getirildi. Aynı yıl içinde tekke ve zaviyeler kapatıldı.
Konya'dan ayrılıp İstanbul'da bir otel odasına yerleşen[5] Abdülhalim Çelebi, söz konusu otelin balkonundan düşerek komaya girdi ve hastahaneye kaldırıldı. 12 Kasım 1925 günü hayatını kaybetti. Cenâzesi Yenikapı Mevlevîhânesi'ne götürüldü ve Nafizpaşa Kütüphanesi önünde defnedildi. Şeker hastası olması dolayısıyla baş dönmesinden düşerek öldüğü veya siyasi sebeplerle suikaste uğradığı söylenirse de ailesi onun hırsızlık için işlenmiş bir cinayete kurban gittiği kanaatindedir.[6]
Üç oğlundan en büyüğü Halep Mevlevihanesi Şeyhi Mehmet Bakir Çelebi'dir. İkinci oğlu Şemsülvâhid Çelebi ise hariciyecidir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ TBMM Albümü dip not 222: Özlük dosyasında bulunan özgeçmiş ve Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu’nun dosyasında yer alan belgelere göre, doğum tarihi "1874" olarak görünmektedir.
- ^ TBMM Albümü dip not 223: Özlük dosyasında bulunan ve oğlu Vahit Çelebi tarafından verilen özgeçmişte, babasının 1925 yılında İstanbul’da Fransız Hastanesinde vefat ettiğini, beyan ettiği görülmüştür. MERNIS’ten çıkarılan vukuatlı nüfus kayıt örneğinde de vefat tarihi 1 Ocak 1925’tir. Ancak, kapalı olan bu kaydın vukuatına ölüm tarihin sehven işlendiği konusunda, Nüfus İdaresi’nin not düştüğü görülmüştür.
- ^ "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2012.
- ^ a b Şahabettin Uzluk’un Kaleminden Son Dönemde Yaşamış Konyalı Mevleviler, İslamveTasavvuf.org Sitesi[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b "Karatay Belediyesi web sitesi İz Bırakanlar Sayfası". 13 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011.
- ^ Çelebi, Celâlettin. Abdülhalim Çelebi. TDV İslâm Ansiklopedisi. (cilt:01, sayfa:212).