Abul Gharib
Ablgharib Artsruni (ö. 1080), Bizans İmparatorluğu'nda Kilikya valisi olarak hüküm sürmüş bir Ermeni prensi, magistros ve devlet adamıdır.
Biyografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ablgharib, Vaspurakan Krallığı'nda, Artsruni hanedanından Büyük Khatchik oğlu Hasan'ın çocuğu olarak dünyaya geldi.[1] Kral Senekerim-Hovhannes, 1021 yılında Selçuklu Türklerinin akınlarından bunalarak, krallığını Bizans İmparatorluğu'na bırakmaya karar verir ve karşılığında Sebasteia (Sivas) ve Fırat'a kadar uzanan topraklarını alır.[2] Ablgharib daha sonra Konstantinopolis'e giderek, İmparator IX. Konstantin Monomakhos'un hükümdarlığında Bizans sarayında yetki ve güven kazanır ve burada Ortodoks Kilisesi'ne bağlılığını ifade eder.[3] 1042'de Toros Dağları, Tarsus, Mopsuestia, Adana, Lampron ve Paperon'u içeren Kilikya bölgelerinin yöneticisi olur ve Paperon'u da kendi prenslik alanının merkezi haline getirir.[4] Malazgirt Savaşı'nın ardından İmparator VII. Michael Doukas tarafından Kilikya valisi yapılır.[1]
1073 yılında Lambron (Namrun) ve çevresinin akrabası Prens Oshin'e tımar olarak verilmesine ön ayak olur ve kızını da onunla evlendirir.[3] 13. yüzyılda yaşamış Ermeni din adamı ve tarihçi Vardan Areveltsi'ye göre, diğer kızını da, Ermenistan kralı II. Gagik'in oğlu Davit'e vererek onunla da dünürlük ilişkisi kurdu.[3][5] Ancak Ablgharib damadından nefret eder ve onu hapseder. Durumu öğrenen babası II.Gagik, oğlunu kurtarmak için yola çıkar ancak bir konaklama esnasında Bizanslılar tarafından öldürülür. Davit ise Ablgharib tarafından zehirlenerek öldürülür.[6] Ablgharib 1080'de öldüğünde, ikameti Çandır Kalesi'ne (Paperon) gömüldü.[7]
Tarsus yakınında Aziz George'u temsil eden ve üzerinde "Rabbim kulun Apnelgaripes magistros'un yardımcısı olsun" yazan bir Ablgharib mührü bulunmuştur.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Hazard & Wolff 2017.
- ^ Der Nersessian 1947.
- ^ a b c Boase 1978.
- ^ Bromige 2023.
- ^ Matthew of Edessa 1993.
- ^ Bromige, Toby (2019). Strangers in a foreign land: the assimilation and alienation of the Armenians in the Byzantine Empire c.867-1098 A.D. (PDF) (İngilizce). Royal Holloway, University of London. ss. 244-245. 14 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2024.
- ^ "Ablgharib Artsruni". Armenian Encyclopedia Editorial Board. 1990. 21 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ "Apnelgaripes, magistros". Prosopography of the Byzantine World. 3 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
Başvuru kaynakları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Boase, T.S.R. (1978). The Cilician kingdom of Armenia. Edinburgh: Scottish Academic Press.
- Bromige, Toby (2023). Armenians in the Byzantine Empire: Identity, Assimilation and Alienation from 867 to 1098. Bloomsbury Publishing. ISBN 9780755642434.
- Der Nersessian, Sirarpie (1947). Armenia and the Byzantine Empire: A Brief Study of Armenian Art and Civilization. Cambridge: Harvard University Press.
- Hazard, Harry W.; Wolff, Robert Lee (2017). A History of the Crusades, Volume 2: The Later Crusades, 1189-1311. University of Pennsylvania Press. ISBN 9781512819564.
- Matthew of Edessa (1993). Ara Edlllond Dostourtan (Ed.). Armenia and the Crusades, Tenth to Twelfth Centuries: The Chronicle of Matthew of Edessa. Lanham, Maryland: University Press of America. ISBN 0-8191-8953-7.