Adile Sultan Kasrı
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′49″K 29°02′30″D / 41.01361°K 29.04167°D |
| Temel atma | 1853 |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Nikoğos Balyan |
Adile Sultan Kasrı (Validebağ Kasrı veya Validebağ Sarayı); İstanbul'un Üsküdar ilçesinde, Validebağ Korusu içinde yer alan tarihi bina.
Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılan saray, 1863'te padişahın küçük kız kardeşi Adile Sultan'a yazlık saray olarak hediye edilmiştir. Mimarının Nigoğos Balyan olduğu düşünülür. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren çocuk preventoryumu[not 1] olarak kullanılmıştır, günümüzde öğretmen evi olarak kullanılmaktadır.
1970'li yıllarda Hababam Sınıfı'nın ilk film serisi burada çekilmiş olduğundan Türk sinema tarihi açısından önem taşır.[not 2] Odalarından biri, 2014 yılında Hababam Sınıfı Müzesi olarak düzenlenmiştir.
Mimari özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Dikdörtgen planlı, iki katlı bir yapıdır. Çift kollu görkemli merdivenlerden yapının girişine ulaşılır.[1] Birinci ve ikinci katlarında büyük orta sofa-salon bulunur.
Giriş, her iki katta da sahanlığa açılır. Bu mekânlar, üç basamak ve korkuluklarla sofadan ayrılmıştır. Baş oda, büyük odalar ve servis-bekleme mekânlarıyla bağlantılıdır.
Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]İnşası ve yazlık saray olarak kullanılması
[değiştir | kaynağı değiştir]Kasrın bulunduğu arazide daha önce 28. Osmanlı padişahı Sultan III. Selim'in annesi Mihrişah Valide Sultan için inşa ettirdiği bir bağ köşkü bulunuyordu.[2] Köşkün mülkiyeti 31. padişah Sultan Abdülmecid'e geçtiğinde annesi Bezmialem Valide Sultan'a hediye etmiş; Bezmialem Valide Sultan, yurdun çeşitli yerlerinden getirttiği bitki türleriyle araziyi modern bir botanik bahçesine çevirmişti. Onun ölümünden sonra arazi Altunizade ailesine geçti.[2]
Altunizade İsmail Zühtü Paşa, 1860 yılında bir köşk inşa ettirdi ve Sultan Abdülaziz'e hediye etti. Sultan Abdülaziz ise köşkü yıktırıp günümüzdeki yapıyı inşa ettirdi ve annesi Pertevniyal Valide Sultan'a hediye etti. Nikoğos Balyan tarafından tasarlandığı düşünülen ve Validebağ Kasrı veya Validebağ Sarayı olarak anılan yapı, Pertevniyal Sultan'ın ölümü üzerine 1863'te Abdülaziz'in kızkardeşi Adile Sultan'a yazlık saray olarak verildi. Adile Sultan, 1899 yılında ölümüne kadar burayı eşi Mehmet Ali Paşa ile yazları kullandı. 1899'dan sonra kasra Sultan Reşad'ın üçüncü eşi Darrüalem Kadın yerleşti. Onun 1909'da ölümünden sonra yapının bir süre boş kaldığı sanılır.
Maarif Vekaleti'ne tahsisi ve prevantoryum olması
[değiştir | kaynağı değiştir]Yapı, I. Dünya Savaşı sırasında da kız öğrenciler için Dar-ül Eytam (yetimhane) olarak kullanıldı. Dar-ül Eytam 1924 yılında kapandı ve yapı 1925 yılında Maarif Vekâleti'ne tahsis edildi. Maarif Vekâleti, kasrı "Validebağ'ı Şehir Yatı Mektebi" olarak kullanmaya başladı.[2]
Adile Sultan Kasrı, 1927'de Mustafa Necati Bey'in girişimleri ile ilkokul çocukları için altmış yataklı bir prevantoryuma dönüştürüldü ve "Validebağ Prevantoryum" adını aldı. Burada tedavi gören çocukların eğitimleriyle de kadrolu disiplin öğretmenleri ilgilendi.[2] Çocukların solaryum tedavileri, bahçesindeki havuz ve kum bahçesinde yapıldı.[3] 1928'de 80 yataklı yeni bir pavyon tipi hastane inşa edildi; 1950 yılında 200 yataklı sanatoryum binası ilave edildi; böylece bir tür kompleks meydana geldi. Validebağ Preventoryumu, bu kompleksin bir parçası idi.
1973'te Validebağ korusu içinde Öğretmenler Hastanesi'nin açılmasıyla prevantoryum hizmet dışı kaldı.[4]
Hababam Sınıfı film seti
[değiştir | kaynağı değiştir]1975, 1976, 1977 ve 1978'de Hababam Sınıfı film serisinin Adile Sultan Kasrı'nda çekildi.
Öğretmenevi ve müze
[değiştir | kaynağı değiştir]Adile Sultan Kasrı 1991'de dönemin İstanbul Milli Eğitim Müdürü Turgut Akan'ın önerisiyle bir öğretmenevi ve kültür merkezine dönüştürüldü.[2]
Hababam Sınıfı oyuncuları ve kamuoyunun isteğiyle kasrın bir odası 2014 yılında Hababam Sınıfı Müzesi olarak düzenlendi.[5]
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Adile Sultan Kasrı, 2007 -
-
Adile Sultan Kasrı iç merdivenleri, 2015
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Verem mikrobunu kapmış ama henüz hastalığa yakalanmamış zayıf vücutlu kimselerin vereme yakalanmasını önlemek için bakıldıkları sağlık kurumu.
- ^ 2000'li yıllarda çekilen Hababam Sınıfı filmlerinin mekânı ise Adile Sultan Kasrı değil, Çamlıca Kız Lisesi'dir. Her ikisi de Hababam Sınıfı çekimlerinde kullanıldığı için iki yapı birbirine karıştırılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Adile Sultan Kasrı ve Hababam Sınıfı Müzesi". Tarihi İstanbul. 2 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.
- ^ a b c d e "Tarihçe". Adile Sultan Kasrı Öğretmenevi web sitesi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Validebağ Korusunda Bir Devrin Veremle Savaşı". Gazete Kadıköy. 31 Temmuz 2015. 1 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.
- ^ Validebağ Savunması Çevrimiçi Seminerler Dizisi Sonuç Raporu. Validebağ Savunması.
- ^ "Hababam Sınıfı Müzesi açıldı". 23 Nisan 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
OpenStreetMap'te Adile Sultan Kasrı ile ilgili coğrafi veriler
