Fil kuşu

Fil kuşu   PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
Korunma durumu
Tükenmiş (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Aves Takım: †Aepyornithiformes Familya: †Aepyornithidae Bonaparte, 1853
Tip tür
†Aepyornis maximus Hilaire, 1851
Cinsler
†Aepyornis †Mullerornis †Vorombe

Fil kuşu, Kuvaterner döneminde Madagaskar'da yaşamış bir nesli tükenmiş uçamayan kuş familyasıdır. Aepyornithidae familyasının üyeleri olan bu kuşlar modern araştırmalara göre 3 cinse ayrıldılar (Aepyornis, Mullerornis, Vorombe). Bu kuşların soyunun MS 1000–1200 civarında tükendiği düşünülüyor.

Fiziksel görünüm

Bu dev kuşlar hakkındaki ilk bilimsel çalışma Madagaskar'da, Fransız zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire tarafından 19. yüzyılın ortasında yapıldı. 19. yüzyıl süresince bu kuşlar 3 cinse (Aepyornis, Mullerornis, Flacourtia) ve 13 türe ayrılacak şekilde sınıflandırıldılar; ancak günümüzde genetik çalışmalarla genel olarak tür sayısı daha da azalmıştır. Fil kuşları çok sayıda fosil kalıntısına sahiplerdir ve bu kalıntıların işaret ettiğine göre oldukça iri ve ağır kuşlardı. Konik gagalı, uçmaya elverişsiz ufak kanatları, kısa kalın bacakları ve 3 parmaklı büyük ayaklarıyla klasik bir ratit görünümündelerdir. Bazı araştırmacılar, vücut yapılarından ötürü bu hayvanların yavaş birer orman yerleşimcileri olduğu fikrini ortaya atmışlardır. Fil kuşlarının Aepyornis cinsi 3 metre yüksekliğe ve 450 kg ağırlığa ulaşabilmektedir. Bu ailenin en büyük türünün Vorombe titan olduğu düşünüldü, 650 kg ağırlığa ve 3 metreyi aşan boya sahipti, hatta bazı tahminlere göre 800 kg ağırlığa ulaşan türler olduğu tahmin edildi.

Dev Pennaraptoranlar

Fil kuşlarının en önemli ve en çok bulunan kalıntılarından biri de devasa yumurtalarıdır. 2015 yılında Schläpfer'in 63 yumurta üzerinde yapılmış çalışmasına göre aşağıda Aepyornis cinsine ait bir yumurtanın ortalama değerleri verilmiştir. Ortalama olarak 30,6 cm uzunluğunda, 22,5 cm genişliğinde, 8,12 litre hacminde, 9,34 kg ağırlığında ve kabuk ağırlığı (darası) 1,64 kg'dır. Ortalama bir Aepyornis yumurtası, ağırlıkça 6 adet deve kuşu yumurtasına ve 155 tavuk yumurtasına karşılık gelmektedir.

Sınıflandırma

Son dönemde, DNA dizisi karşılaştırmalarıyla, fil kuşlarının yaşayan en yakın akrabasının Yeni Zelandalı kiwi kuşları olduğu sonucuna varıldı. Ancak, iki grup arasındaki ayrılma çok eskidir ve iki soyun birbirinden yaklaşık 54 milyon yıl önce ayrıldığı tahmin edilmektedir. Flacourtia cinsi de 2018'de Vorombe olarak tanımlandı. Ancak, son yapılan araştırmalar Vorombe titan'ın genetik olarak Aepyornis maximus'tan ayırt edilemediğini ve Aepyornis'in büyük bir bireyini temsil ettiğini buldu.

Fil kuşlarının yumurta kabuklarından elde edilen tam mitokondriyal genomlar, Aepyornis ve Mullerornis'in genetik olarak birbirlerinden önemli ölçüde farklı olduklarını göstermektedir. Moleküler saat analizleri, bu ayrılmanın yaklaşık 27-30 milyon yıl önce, Oligosen döneminde gerçekleştiğini ileri sürdü; böylece Aepyornithidae ailesi içinde değerlendirilen bu iki cinsin genetik olarak beklenenden daha uzak olmaları nedeniyle bu canlıların iki ayrı ailede sınıflandırılması gerektiği düşünüldü.

Paleognathae	Struthionidae (devekuşları)       Rheidae (rhealar)       Tinamidae (tinamou)     †Dinornithiformes (moa)         Apterygidae (kiwi)     †Aepyornithiformes (fil kuşları)       Casuariiformes (emu, Casuarius)

Paleobiyoloji

Beyin endokastlarının incelenmesi, hem A. maximus hem de A. hildebrandti'nin, yaşayan en yakın akrabaları olan kivi kuşları gibi optik loblarının büyük ölçüde küçüldüğünü ve benzer bir gececil yaşam biçimine sahip olduklarını göstermiştir. A. maximus, A. hildebrandti'ye görece daha büyük olfaktör bulbus'a sahipti, bu da birincisinin koku alma duyusunun daha yararlı olduğu ormanlık habitatları doldurduğunu, ikincisinin ise açık habitatlarda yerleştiğini gösterdi.

Yok oluş

Madagaskar gibi ada ekosistemine sahip bir yaşam alanında uzun sürede çeşitlenen bu megafauna üyelerinin insanların adaya çıkışıyla beraber kısa süre içinde yok olduğu düşünülürken; yeni araştırmalar insan yerleşimini tarihi anlamda daha geriye götürürken, bu dev kuşların insanlarla uzun süre aynı habitatı paylaştığını gösteriyor. 2016 yılında Londra Zooloji Topluluğu'ndan James Hansford ve ekibi adada yaptıkları bir saha çalışmasında insan etkisiyle oluşmuş yara izleri barındıran kemikler buldular ve bu buluntular karbon yöntemiyle yaşlandırıldılar ve 10.500 yıl öncesine tarihlendiler ki bu büyük bir devrim oldu zira, yakın zamana dek insanların Madagaskar'da 2500-3000 yıllık bir geçmişi var sanılıyordu. Uzun dönem insanlarla bir arada yaşamış bu canlılarınsa tarımsal alanların genişlemesiyle habitat kaybı, avcı baskısı veya iklim değişikliği gibi daha karmaşık sorunlarla yok oluşa gittikleri var sayıldı.

Bibliyografi

Hawkins, A. F. A.; Goodman, S. M. (2003). Goodman, S. M.; Benstead, J. P. (eds.). The Natural History of Madagascar. University of Chicago Press. pp. 1026–1029. ISBN 978-0-226-30307-9.