Soy tükenmesi
| Korunma durumu | |
|---|---|
 | |
| Tükenmiş | |
| Tehlikede | |
| Tehdit altında | |
Diğer kategoriler | |
| |
Ayrıca bakınız | |
 Kırmızı liste karşılaştırması üstte NatureServe durumu altta  | |
Soy tükenmesi, biyolojide ve ekolojide, bir türün veya cinsin varlığının sona ermesi, biyosferin küçülmesidir. Soy tükenmesi durumu doğal evrim sürecinin bir parçasıdır. Türler değiştikçe bazen yaşadıkları çevrelere daha iyi uyarlanmış ve aynı zamanda çevre tarafından değişikliğe uğratılmışlardır. Bu türler varlıklarını sürdürürken, çevreye uyum sağlayamayanlar ise var olma savaşında yenik düşüp yeryüzünden silinmişlerdir.[1]
Tükenme çeşitleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaşamın başlangıcından bu yana (3,8 milyar yıl öncesinden günümüze) türler kısa zaman aralıklarıyla yaşayıp yok olmuştur. Ancak Dünya Korunma Birliğinin oluşturduğu kırmızı listede sadece yakın zamanda nesli tükenmiş türler yer alır (Dodo, Tazmanya kurdu, Falkland tilkisi vb.).
Genelde o türdeki son canlının ölümü, soy tükenme anı olarak kabul edilir, ancak soyun devam etmesi için gerekli olan canlı sayısı çok daha önceden yitirilmiş olabilir. Örneğin Pinta Adası kaplumbağasının (Geochelone nigra abingdoni) sadece 1 erkek üyesi kalmıştı. Bu üyenin adı Yalnız George'tu. Bazen bir canlının neslinin tam tükenip tükenmediği bilinmez (Çin nehir yunusu vb.). Bunun gibi durumlarda bu tür kritik tehlikede kabul edilir. Ayrıca çok nadir bir durum olarak, neslinin tükendiği sanılan bir hayvanın hâlâ yaşıyor olduğu ispatlanabilir (Takahe, Keseli sincap vb.). Bu durumda bu tür Lazarus taksonuna girer.
Tükenme nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Soy tükenmesinin birçok nedeni vardır. Örneğin kuş olmayan dinozorların nesli, çok büyük bir göktaşı nedeni ile tükenmiştir.[1] Veya Buzul Çağı'nda yaşamış hayvanların nesli sıcağa uyum sağlayamadıkları için tükenmiştir (mamut, yünlü gergedan, vb.).
Bazen bir hayvan türü evrimleşen yeni ve daha başarılı türlerin rekabetine dayanamaz. Örneğin milyonlarca yıl boyunca kıtalar, Dünya'nın yüzeyinde yavaş yavaş sürüklendi. Bu sürüklenme sonucu, Güney Amerika öbür kıtalardan milyonlarca yıl (yaklaşık 100 milyon yıl) uzak kalmış, bu dönem boyunca keseliler rahatça gelişip çeşitlenme fırsatı bulmuştu. Ancak bundan yaklaşık 3-4 milyon yıl önce oluşan Panama Kıstağı nedeniyle Kuzey Amerika'daki eteneliler (örn. Canis dirus gibi etçiller) Güney Amerika'ya göç etti ve birçok keselinin soyunun tükenmesine neden oldu.[1]
Yakın zamanda (holosen-günümüz, özellikle antroposen) birçok türün tükenmesine neden olan en önemli unsur insandır.
Avcılık, kirlenme, yabancı türlerin getirilmesi ve doğal yaşam alanının tahribatı soy tükenmesinin nedenlerinden birkaçıdır. Dünya Korunma Birliği'ne göre 1500 yılından itibaren 784 türün tükendiği kesin olarak kanıtlanmıştır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
