Ali Cevat

Ali Cevat veya Ali Cevad (d. ? - ö. 1914, İstanbul) Türk öğretmen ve coğrafyacı.

Asıl adı İbn Nüzhet Cevad olan Ali Cevat'ın doğum yeri Üsküdar, İstanbul'dur. Doğum tarihi hakkında kesin bir bilgi ve kaynak yoktur.

Babası Yanya Defterdarı Mehmet Emin Nüzhet Bey (1821-1867), Tosyalı Reşid Efendizâde olarak bilinen bir şairdir. Buradan hareketle Nüzhet Bey‟in aslen Tosya, Kastamonulu olduğu anlaşılmaktadır.

Ali Cevad, eğitimini o zamanlar İstanbul'da bulunan Mekteb-i Harbiye'den almıştır. Ali Cevad'ın bu okulda öğrenci olduğu dönemde topoğrafya (yeryüzü şekilleri), harita tersimi (çizimi), ilm-i hey'et (astronomi), coğrafyayı askeri, ilm-i nebâtât (bitki bilimi), satıh (yüzey), rakım (yükseklik) gibi coğrafyayı doğrudan ve dolaylı ilgilendiren çeşitli dersler okutulmuştur. Nitekim bugün de önemini koruyan başta coğrafya, tarih ve dini konularda vermiş olduğu pek çok eser de bunun bir göstergesi durumundadır. Ali Cevad'ın Mekteb-i Harbiye'de o dönem büyük önem verilen Fransızcayı iyi öğrendiği, bu dildeki coğrafya eserlerini tercüme yaparak yayınlayabilecek kadar dile hâkim olduğu görülür. Bu bağlamda Resimli Fezleke-i Coğrafya-yı Umumî (Hicri 1307) ve Bidayet-i Coğrafya (Hicri 1308) müellifin tercüme ederek yayınlamış olduğu eserlerden bazıları olarak dikkati çekmektedir.

Ali Cevad, İstanbul'da Mekteb-i Harbiye'den 1880 yılında piyade subayı olarak mezun olmuştur. Mekteb-i Harbiye'yi bitirdikten sonra askeri ve mülki okullarda coğrafya öğretmeni görevinde bulunmuştur. Nitekim yazmış olduğu kitaplarında belirttiği üzere Toptapı Askeri Rüştiyesi ve Üsküdar Mektebi İdadiye-i Mülkiye'sinde coğrafya öğretmenliği yapmıştır. Eserlerinde kendini özellikle “coğrafya muallimi” olarak ifade etmesi, mesleki anlamda dikkati çekmekte, müellifin eğitimci ve coğrafyacı yönü öne çıkmaktadır. Bidayet-i Coğrafya (Coğrafya'ya Giriş) adlı eserin 1890 tarihinde yayınlanmış olduğu baskısında Topkapı Askeri Rüştiyesi ve Üsküdar Mektebi İdadiye-i Mülkiye'sinde "Coğrafya Muallimi Kolağası Ali Cevad" şeklinde kaydedildiği görülür. Üsküdar (Paşakapısı) Mülki İdadî Mektebi (Günümüzde Burhan Felek Anadolu Lisesi3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) 'nin 1898 yılına ait personel çizelgesinde coğrafya öğretmeni Ali Cevad Bey'in adı geçmektedir. Fakat bu yıldan sonrasına ait çizelgelerde adı mevcut değildir.

İkinci Meşrutiyet'in ilanını takiben arkadaşlarıyla birlikte Anadolu'ya sürgüne gönderilen Ali Cevad, aftan sonra İstanbul'a dönmüş ve 1908 yılından sonra emekliye ayrılmış veya emekli edilmiştir.

Sürgünden dönüşünde, 1914 yılında, ikamet ettiği Üsküdar'da ölmüş ve Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilmiştir.

Coğrafya ilmine ilişkin yapıtlarından başlıcaları

• Resimli Fezleke-i Coğrafya-yı Umumî (Hicri 1307)
• Bidayet-i Coğrafya (Hicri 1308)