Arad
| Arad | |
|---|---|
  .jpg) .jpg)     | |
 Bayrak  Arma | |
  Arad | |
Koordinatlar: 46°10′00″K 21°19′00″D / 46.16667°K 21.31667°D | |
| Ülke |  Romanya |
| İl | Arad |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Călin Bibarț (PNL) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 46,18 km² |
| Rakım | 117 m |
| Nüfus (2011) | |
| • Toplam | 159.074 |
| • Yoğunluk | 1.900/km² |
| Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
| • Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAYS) |
| Alan kodu | (+40) 257 |
Resmî site primariaarad.ro | |
Arad (Macarca: Arad, Sırpça: Arad veya Арад), Romanya'nın batısında yer alan ve Arad ilinin merkezi olan bir şehirdir.
Şehir, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1551 yılında fethedilmiş ve 1699 yılına kadar Osmanlı yönetiminde kalmıştır.
Kronoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1028 – Arad bölgesi ilk kez belgelerde adıyla anıldı.
- 1131 – Arad, Viyana'dan gönderilen "Painted Chronicle"da belirtildi.
- 1526 – Mohaç Savaşı'nın ardından, János Zápolya Macaristan Kralı ilan edildi ve Arad'ın kontrolünü ele geçirdi.
- 1541 – Osmanlıların Buda'yı ele geçirmesinden sonra şehir, Transilvanya Özerk Prensliği yönetimine girdi.
- 1551–1595 – Arad, Osmanlılar tarafından işgal edilip yönetildi; ilçe üç sancak (sangeac) olarak bölündü.
- 1553–1555 – Osmanlılar, Mureș Nehri'nin kuzey kıyısında ilk kaleyi inşa etti.
- 1595 – Transilvanya askerleri bölgeyi geri aldı, Arad yeniden Transilvanya Prensliği'ne bağlandı.
- 1599 – Şelimbăr Muharebesi'nde Mihai Viteazul’un zaferiyle şehir 1601'e kadar Eflak voyvodalığına bağlandı.
- 1683 – Osmanlıların Viyana Kuşatması'nda başarısız olması üzerine, 1687'de Habsburglar Arad'ı ele geçirdi.
- 1699 – Karlofça Antlaşması'yla Mureș Vadisi Habsburg ve Osmanlı sınırı oldu; Arad bir sınır garnizonuna dönüştü.
- 1702 – Şehirdeki kürkçüler loncası tescillendi.
- 1715 – Minorit keşiş Camil Hofflich Almanca eğitim veren ilk ilkokulu kurdu.
- 1724 – Franken'den gelen Alman yerleşimciler Mureș'in güneyinde Neu Arad'ı kurdu.
- 1732 – İlçe toprakları Modena Dükü Rinaldo'ya bağışlandı; 1740'ta Avusturya tacı bu toprakları geri aldı.
- 1765–1783 – Vauban tarzında yeni bir kale inşa edildi.
- 1781 – İmparatorluk, şehirdeki ahşap binaları kaldırıp Zimand Pusta'ya taşımayı planladı, ancak II. Joseph planı iptal etti.
- 1812 – Preparandia (Transilvanya'daki ilk Rumen pedagoji okulu) kuruldu.
- 1817 – Hirschl Tiyatrosu inşa edildi; bu tiyatro, Romanya'daki ilk taş tiyatro binasıydı.
- 1818 – Kalenin güvenlik alanı 2 km'den 500 metreye indirildi.
- 1833 – Arad'da Avrupa'nın altıncı müzik okulu olan "Arader Musik Conservatorium" kuruldu.
- 1834 (21 Ağustos) – Arad, "Özgür Kraliyet Şehri" statüsü kazandı.
- 1846 – Franz Liszt burada konser verdi.
- 1847 – Johann Strauss (oğul) Arad'da sahne aldı.
- 1849 (6 Ekim) – Macar bağımsızlık savaşının 13 generali Arad'da idam edildi. (Şehir arması bu 13 generalin anısına tasarlanmıştır.)
- 1851 – Neumann ailesi, alkol ve maya fabrikasını kurdu.
- 1858 – Ana tren istasyonu açıldı.
- 1868 – Rumen şair Mihai Eminescu, tiyatroda prompter olarak görev yaptı.
- 1874 – Orijinal tiyatro binası inşa edildi.
- 1876 – İdari Saray yapıldı.
- 1877 – Pablo Sarasate ve Henryk Wieniawski burada konser verdi.
- 1890 – Arad Filarmoni Derneği kuruldu.
- 1892 – Weitzer Vagon Fabrikası kuruldu.
- 1897 – Cenad Sarayı inşa edildi.
- 1899 (15 Ağustos) – İlk resmi futbol maçı oynandı.
- 1903 – Avrupa'daki ilk başarılı benzinli vagon üretimi gerçekleştirildi.
- 1906 – Arad-Podgoria Yerel Motorlu Demiryolu, dizel vagonlarla hizmete açıldı.
- 1909–1914 – MARTA şirketi motorlu araç üretimine başladı.
- 1911–1913 – Arad-Podgoria demiryolu elektrikli hale getirildi; Macaristan'daki üçüncü, Habsburg monarşisindeki altıncı elektrikli tren hattı oldu.
- 1913 – Mevcut Kültür Sarayı ve Filarmoni binası nehir kıyısında inşa edildi.
- 1918 – Arad, Romanya Ulusal Merkez Konseyi'ne ev sahipliği yaptı; Transilvanya'nın geçici hükûmet merkezi oldu.
- 1920 – Trianon Antlaşması sonrası Arad, resmen Romanya'ya katıldı.
- 1921 – Weitzer ve MARTA birleşerek ASTRA Otomobil & Vagon Fabrikası'nı kurdu.
- 1922 – George Enescu, Arad'da konser verdi.
- 1924 – Béla Bartók konser verdi.
- 1937 – Arad, Transilvanya'nın en büyük ekonomik merkezi oldu.
- 1980'ler – ASTRA, Avrupa'nın en büyük yük vagonu üreticisi hâline geldi.
- 1989 – Arad, Romanya'daki komünist rejime karşı ayaklanan ikinci şehir oldu.
- 1996–1998 – Astra üçe bölündü: Astra Vagoane Arad (yük vagonları), Astra Vagoane Călători (yolcu vagonları), Astra Otobüsleri.
- 1999 – Arad Sanayi Bölgesi açıldı.
- 2011 (Kasım) – Astra Vagoane Arad iflas etti.
