Aranjman

Aranjman veya cover, müzik alanında önceden seslendirilmiş bir eserin farklı sanatçılar tarafından yeniden icra edilmesi anlamına gelmektedir. "Cover" (Okunuşu kavır), kökeni eski Fransızcaya (coverir, 13. Yüzyıl) dayanan İngilizce bir sözcük olmasına rağmen birçok dilde değiştirilmeden kullanılmıştır. Türkçedeki en yaygın karşılığı aranjmandır.

Teknik bir terim olarak

"Aranjman" (veya Düzenleme): Müzikle ilgili "teknik bir terim olarak" ele alındığında "aranjman", orkestrasyondan farklı olarak bestesi daha önceden yapılmış bir melodinin stilini muhafaza etmek şartıyla çeşitli enstrümanlara dağıtılarak yeniden düzenlenmesi (İng. Arrangement) ve bu sırada parçanın akışı ve armonizasyonunun yeniden yazılması, kısaca, mevcut melodiye müzikal bir çeşitlilik kazandırmak anlamına gelmektedir. Bu teknik işleme "aranje etmek" bunu yapan kimseye "aranjör", ortaya çıkan yeni esere de "aranjman" adı verilir.

Müzik akımı olarak

Bob Azzam'ın C'est écrit dans le Ciel" adlı şarkısına 1961'de Fecri Ebcioğlu Türkçe sözler yazdı ve İlham Gencer yorumladı. Bu Türkçe söylenmiş ilk pop şarkısı, yanı ilk aranjmandı. Artık "Bak Bir Varmış Bir Yokmuş" adını almış olan şarkı önce 78 devirlik taş plak olarak basıldı, daha sonra 45'lik plağı da çıktı.

"Aranjman müzik akımı": Aranjman sözcüğü, teknik anlamı dışında "bir müzik akımı"nı tanımlamak için de kullanılmaktadır. "Aranjman müzik" türü bir dönem Türkçeleştirilmiş yabancı dildeki şarkılara verilen addır, yani kısaca "aranjman" olarak adlandırılan bu şarkılar yabancı dildeki müziklerin Türkçe cover'larıdır. Bu maddede ele alındığı anlamıyla "aranjman müzik akımı" 1960'ların hemen başında ortaya çıkmış ve 10 yıl boyunca hüküm sürdükten sonra 1970'lerin başında yerini Anadolu Pop (veya Anadolu Rock) akımına bırakmıştır. Bu tür şarkılara verilen bir başka ad da "Türkçe sözlü hafif Batı müziği"ydi. "Türkçe pop", "Türk popu" "Türk pop müziği" veya TRT'nin kullandığı "Türk hafif müziği" terimleri zaman zaman aranjman yerine kullanılmış olsalar da bunlar Türkçe besteleri de içine alan daha geniş bir kavramı temsil ediyordu ve gerçek anlamıyla "Aranjman müzik"in tam karşılıkları değillerdi.

Tarihçe

1960'lara gelinceye kadar Türkiye'de pop şarkılar Türk şarkıcılar tarafından orijinal dillerinde yani İngilizce, İspanyolca, Fransızca ve İtalyanca söyleniyordu. 1961 yılında Fecri Ebcioğlu ilk kez Fransız pop şarkıcısı Bob Azzam'ın "C'est écrit dans le Ciel" adlı parçasına Türkçe sözler yazıp "Bak Bir Varmış Bir Yokmuş" adıyla İlham Gencer'e söyletmesi ile aranjman akımı başlamış oldu. Bu parça Türkçe söylenmiş ilk pop şarkısıdır. Şarkı büyük bir ilgiyle karşılanınca devamı çığ gibi geldi. Ebcioğlu'na Sezen Cumhur Önal'ın da katılması ile yüzlerce yabancı pop şarkısına Türkçe sözler yazılarak plaklar dolduruldu. Bu şekilde aralarında Ajda Pekkan, Alpay, Ertan Anapa'nın da olduğu onlarca şarkıcı ülke çapında ünlü oldular. Talep o kadar fazlaydı ki bu iki söz yazarı daha da ileri giderek şarkıların orijinal bestecilerini ve yorumcularını Türkiyeye getirterek kendi bestelerine Türkçe sözler yazarak bizzat kendilerine plak doldurttular. Bunlar arasında Adamo, Marc Aryan, Johnny Hallyday, Sacha Distel, Peppino di Capri, Mina ve Patricia Carli gibi Avrupa'nın tanınmış şarkıcıları da vardı. Avrupalı şarkıcıların kendi şarkılarını kırık bir Türkçeyle söylemeleri insanlara o denli sempatik gelmişti ki aynı aranjmanları seslendiren Türk şarkıcılar da tıpkı onlar gibi kırık bir Türkçe kullanmaya başladılar. Örneğin aranjmanını Fecri Ebcioğlu'nun yaptığı "Her Yerde Kar Var"ı kendi bestecisi Salvatore Adamo nasıl bozuk bir Türkçe ile söylediyse aynı aranjmanı Ajda Pekkan da tıpkı onun gibi bozuk bir aksanla söylemişti.

Aranjman akımının (modasının) bu iki öncüsü Fecri Ebcioğlu ve Sezen Cumhur Önal'a bir süre sonra Fikret Şeneş ve Ülkü Aker, 1970'lerde de Norayr Demirci katıldı. Uzun yıllar bu alanda sadece bu isimler vardı. Bu isimlerin yazdıkları Türkçe sözlerle plak yapılmış birçok şarkı orijinallerinden daha başarılı olmuştur, başarının payı bazen düzenlemede bazen de yazılan başarılı Türkçe sözlere aittir. "Kimler Geldi Kimler Geçti", "Memleketim", "Son Verdim Kalbimin İşine", "Bu Ne Dünya", "Sev Kardeşim" orijinal versiyonunun önüne geçmiş olan şarkılardan bazılarıdır. Sezen Cumhur Önal'a göre Kamuran Akkor için sözlerini yazdığı "Aşk Eski Bir Yalan" adlı aranjmanı, şarkının orijinali olan Enrico Macias'ın "S'il Fallait Tout Donner"den daha fazla satmıştı.

Gönül Yazar, Nesrin Sipahi, Gönül Akkor ve İnci Çayırlı gibi Türk müziğinin tanınmış isimleri de bir zamanlar aranjman söylemişlerdi. Hatta Ahmet Sezgin, Orhan Şener ve Ayla Büyükataman'ın da aranjman plakları vardır.

Ayrıca bakınız

• Fecri Ebcioğlu
• Sezen Cumhur Önal
• Türk pop müziği