Archibald Murray

Korgeneral Sir Archibald Murray GCB, GCMG, CVO, DSO
Birleşik Krallık Ordusu Korgenerali
Lakabı	"İhtiyar Archie"
Doğum	23 Nisan 1860(1860-04-23) Kingsclere, Hampshire, İngiltere
Ölüm	21 Ocak 1945 (84 yaşında) Reigate, Surrey, İngiltere
Bağlılığı	Birleşik Krallık
Branşı	Britanya Ordusu
Hizmet yılları	1879–1922
Rütbesi	Korgeneral
Birimi	2. Tabur, Royal Inniskilling Fusiliers
Komutası	2. Piyade Tümeni Aldershot Kumandanlığı Mısır Seferi Kuvveti İmparatorluk Genelkurmay Başkanlığı
Çatışma/savaşları	II. Boer Savaşı I. Dünya Savaşı
Ödülleri	Banyo Nişanı Aziz Michael ve Aziz George Nişanı Kraliyet Victoria Nişanı Seçkin Hizmet Nişanı
Sonraki işi	Emeklilik devresinde askerî hatırat kaleme aldı

Korgeneral Sir Archibald James Murray, GCB, GCMG, CVO, DSO (23 Nisan 1860 – 21 Ocak 1945), Britanya Ordusu subayı olup İkinci Boer Harbi ve I. Dünya Savaşı’nde görev yapmıştır. Ağustos 1914’te Britanya Seferî Kuvveti’nin (BEF) kurmay başkanı idi; ancak Mons’tan ricat esnasında bir fizikî çöküntü geçirmiş görünmekteydi ve Ocak 1915’te bu vazifeden çekilmek mecburiyetinde kaldı. 1915 yılının büyük kısmında İmparatorluk Genelkurmay İkinci Başkanı olarak hizmet ettikten sonra, Eylül’den Aralık 1915’e kadar kısa bir müddet için İmparatorluk Genelkurmay Başkanı oldu. Bunu müteakip Ocak 1916’dan Haziran 1917’ye değin Mısır Seferî Kuvveti Başkumandanı olarak bulundu; bu vazifede iken Osmanlı İmparatorluğu’nun Arap Yarımadası ve Levant’taki mağlûbiyeti ve bozgunu için askerî esasları tesis etti.

Askerî kariyer

Charles Murray ile eşi Anne Graves’in oğlu olarak dünyaya gelen ve Cheltenham Koleji ile İngiliz Kraliyet Harp Koleji’te tahsil gören Archibald James Murray, 13 Ağustos 1879’da 27. Hat Alayı’na sonrasında Kraliyet Inniskilling Fusiliyer Alayı'na ikinci teğmen olarak tayin edildi.

12 Şubat 1886’da kendi alayının adjutantı (yaveri) olarak atandı. 1 Temmuz 1887’de yüzbaşılığa terfi ettikten ve 1888’de bir Zulu ayaklanmasının bastırılmasına iştirak ettikten sonra, 15 Aralık 1890’da Bedfordshire Alayı'nın 4. Taburu’nun yaverliğine tayin edildi.

Murray, 1897’den 1898’e değin Camberley İngiliz Kurmay Koleji’de tahsil gördü ve burada iken 1 Haziran 1898’de binbaşılığa terfi etti. II. Boer Harbi’nde askerî istihbarat için Natal’da 9 Ekim 1899’dan itibaren yardımcı kurmay yaveri olarak görev yaptı ve oradaki kumandanın kurmay başkanı oldu. Dundee’den ricata iştirak etti ve ardından 1899 sonlarında Ladysmith Kuşatması’na katıldı; 1900 başlarında 10. Tümen’in kumandanı General Sir Archibald Hunter’ın başkurmay subayı oldu. 6 Mart 1900’de yardımcı kurmay yaveri tayin edildi, 29 Ekim 1900’de yarbaylığa terfi etti ve 29 Kasım 1900’de Seçkin Hizmet Nişanı ile taltif edildi. Şubat 1901’de tekrar tebliğlerde zikrolundu [Mentioned in dispatches].

Murray, Ekim 1901’de Hindistan’da bulunan Royal Inniskilling Fusiliers 2. Taburu’nun alay kumandanı olarak tayin edildi; fakat bu vazifeyi hiç üstlenmedi. Şubat 1902’de Kuzey Transvaal’e sevk olundu ve burada Nisan ayında ağır surette yaralandı ve Temmuz’da tekrar tebliğlerde zikrolundu. Güney Afrika’daki muharebelerin nihayetinden sonra Haziran 1902’de İngiltere’ye avdet etti ve 3 Kasım 1902’de Aldershot Kumandanlığı’ndaki 1. Tümen karargâhında yardımcı kurmay yaveri oldu. 29 Ekim 1903’te albaylığa terfi etti, 1904 Doğum Günü Taltifleri’nde Banyo Nişanı tayin edildi ve Kasım 1905’te tuğgeneral rütbesine muvakkaten yükseltildi. Aldershot Kumandanlığı’nda BGGS olurken 12 Haziran 1907’de Kraliyet Victoria Nişanı Komutanı yapıldı.

Murray, 9 Kasım 1907’de Harbiye Nezareti’nde, “esaslı bir ıslahat geçirmekte olan bir orduda mühim bir mevki” addedilen askerî talim müdürü oldu; bu vazifeyi Korgeneral Douglas Haig’in ardılı olarak üstlendi. 13 Temmuz 1910’da tümgeneralliğe terfi ettikten sonra, Haziran 1911 Taç Giyme Taltifleri’nde Banyo Nişanı yapıldı. Ayrıca 22 Haziran 1911’de Kral V. George’un taç giyme merasimindeki resmî geçide iştirak etti. Murray, 9 Aralık 1912’de piyade müfettişi oldu. Ocak 1914’teki Genelkurmay Konferansı’nda, kendisinin “basmakalıp Fransız ateş ve hareket doktrini” diye gördüğü teklifleri reddetti. Akabinde 1 Şubat 1914’ten itibaren 2. Tümen’in Tuğgeneral olarak hizmet verdi ve bu görevi Tümgeneral Henry Merrick Lawson’dan devraldı.

Kurmay Başkanlığı, Britanya Seferî Kuvveti, Fransa ve Belçika

Tayini

Mons Muharebesi’ne hazırlanan Royal Fusiliers

I. Dünya Savaşı Temmuz 1914’te başladığında Murray, aslında düşünüldüğü gibi Britanya Seferî Kuvveti’nin (BEF) İkmal Genelkurmay Başkanı olarak tayin edilmedi. Bunun yerine kurmay başkanı oldu. 5 Ağustos’ta muvakkat olarak korgeneral rütbesine terfi etti. Murray, daha evvel Güney Afrika’da ve Harbiye Nezareti’nde Sir John French’in maiyetinde bir kurmay subayı olarak yüksek bir itibar kazanmış bulunuyordu. Bazen, Murray’nin bu makama getirilmesinin, esasen French’in ilk tercihi olan Henry Hughes Wilson’un Curragh Vak‘ası’ndaki rolünden ötürü veto edilmesinden kaynaklandığı iddia olunur. Bu iddia, savaş sonrasında James Edward Edmonds, Walter Kirke (kendi George Macdonogh hatıratında) ve Murray tarafından ileri sürülmüştür; fakat buna dair Wilson’un günlüğünde dahi hiçbir çağdaş delil yoktur (1915 Ocak ayında, Wilson’un, siyasî sebeplerle Murray’nin ardılı olmasının kesinlikle engellendiği vak‘a ise bunun hilafınadır).

Wilson, Sir John French (Britanya Seferî Kuvveti (BEF) Başkumandanı) ve Murray, 14 Ağustos’ta Fransa’ya geçti. Şifre kitapları Londra’da bırakılmıştı; Teğmen Edward Spears yeni bir takım almak üzere Londra’ya dönmek mecburiyetinde kaldı. Döndüğünde Murray’yi Reims’te buldu; Murray, otel odasının zeminine serilmiş büyük haritalar üzerinde, yalnız iç donuyla, dört ayak üstünde, Alman İmparatorluğu ordularının Fransa istilâsındaki stratejik vaziyetini “çözmeye” çalışmaktaydı; bu esnada hizmetçi kadınlar girip çıkmaktaydı.

Mons’tan Ricat

Ağustos 1914’teki ricat sırasında, rollerini talim etmemiş olan BEF kurmay heyeti, zayıf bir performans sergiledi. French dinamik bir liderdi fakat bir idareci değildi. William Robertson ve Walter Kirke, Murray’nin, Wilson’un Fransızlarla birlikte hazırladığı planlardan bihaber olduğunu ve Wilson ile çalışmaya alışkın olan, neredeyse tümüyle (Askerî Harekâtlar) Dairesi’nden gelen bir kurmay heyetiyle çalışmak mecburiyetinde kaldığını kaydettiler. Bu kurmay heyeti arasında Albay George Harper da bulunmaktaydı.

Murray, 24 Ağustos gecesi (Mons Muharebesi’nin ertesi gecesi) saat 1 civarında Kolordu Kurmay Başkanlarını topladı ve onlara ricat etmelerini emretti; ancak hiçbir tafsilatlı plan vermedi, ayrıntıları kendilerinin çözümlemesine bıraktı. French, Douglas Haig’in I. Kolordunun Mormal Ormanı’nın doğusuna ricat etmesi isteğini kabul etti (Haig Günlüğü, 24 Ağustos); görünüşe bakılırsa Horace Smith-Dorrien’e (II. Kolordu Kumandan Generali) ne sorulmuş ne de bilgi verilmişti. (Yetersiz kurmay çalışması yalnızca GHQ’ya mahsus değildi – ne I ne de II. Kolordu kurmayları Mormal Ormanı’nın düşman tarafından işgal edilip edilmediğini tahkik etmişti.) 24 Ağustos’ta Harper, Murray için hiçbir şey yapmayı reddetti, bunun üzerine Lord Loch kendi vazifesi olmamasına rağmen yazışmaları kaleme almak zorunda kaldı. Loch, o günkü günlüğüne Murray’nin “tabiatı icabı hırçın” ve “çalışması müşkül” olduğunu yazdı. Murray ve kurmay heyeti, Bavay’da şiddetli sıcak altında var güçleriyle çalışıyorlardı ve (24 Ağustos) yirmi dört saattir ne soyunup ne de uyumadığını kaydetti. Smith-Dorrien, 24 Ağustos akşamı tafsilatlı emirler istemek için GHQ’yu ziyaret etti ve II. Kolordu’nun Le Cateau’ya ricat etmesi için emir vermesi hususunda Murray’yi zorlamak zorunda kaldı.

Murray, günlüğünde (25 Ağustos) GHQ’nun Le Cateau’dan St Quentin’e çekildiğini ve I. Kolordunun geceleyin ağır şekilde muharebeye tutulduğunu kaydetti – II. Kolordu’nun ne yapmakta olduğuna dair hiçbir kayıt düşmedi. 4. Tümen geldiğinde (25 Ağustos), Thomas Snow’un emirleri, Cambrai-Le Cateau hattında bir müdafaa mevzii hazırlamaya yardımcı olmaktı; zira GHQ, II. Kolordu’nun karşı karşıya bulunduğu durumun ciddiyetinden haberdar değildi. 4. Tümen nihayetinde Le Cateau Muharebesi’ne iştirak edebildi. Smith-Dorrien’in Le Cateau’da tutunup savaşmayı planladığına dair haber, 26 Ağustos sabah saat 5’te GHQ’ya ulaştı – French uykusundan uyandırıldı ve Murray’nin uyandırılmamasını emretti; Smith-Dorrien’e, geri çekilme tarzı konusunda “serbest olduğu”nu bildiren muğlak bir mesaj gönderdi, Smith-Dorrien bunu savaşma izni olarak yorumladı.

Murray’nin bu sıralarda bir çeşit fizikî çöküntü geçirdiği görülmektedir, ancak tafsilatlar farklı şahitlerin anlatılarında değişiklik arz eder. Wilson, Murray’nin “tamamen çöktüğünü”, kendisine “morfin yahut başka bir ilaç” verildiğini, bunun da onu çalışamaz hale getirdiğini ve (26 Ağustos sabah 7’de) Smith-Dorrien’in savaşmaya karar verdiği haberi kendisine ulaştığında “derhal baygınlık nöbeti geçirdiğini” kaydetti. Spears’ın 1930’daki hatırasına göre, Murray zayıf nabızla yere yığılmıştı, fakat gerçekten bayılmamıştı; aynı gece (sonradan mübalağalı olduğu anlaşılan) Almanların Haig’in I. Kolordusu üzerine Landrecies’de çullandıkları haberi geldiğinde böyle olmuştu. Spears, Murray’nin, Sir John French’in 26 Ağustos’ta Joseph Joffre ve Charles Lanrezac ile toplantısına katılacak kadar sağlıklı olmadığını yazdı, ancak John Terraine, onun bu toplantıya iştirak ettiğini belirtir. Nevil Macready ise Murray’nin, (27 Ağustos’ta GHQ’nun bulunduğu) Noyon’da masasının başında çalışırken bayıldığını kaydetti.

Wilson, 29 Ağustos’ta Joffre’yi ziyaretinden GHQ’ya döndüğünde, kendi ifadesiyle, “tam bir bozgun” ile karşılaştı ve “Murray’nin korkunun öncülüğünü yaptığını” söyledi.

1914 Sonbaharı

4 Eylül’de Murray, planlanan ve nihayetinde Birinci Marne Muharebesi olacak Müttefik karşı taarruzunu müzakere etmek üzere Joseph Gallieni (Paris Askerî Valisi) ve Michel Maunoury (kumandan, Fransız Altıncı Ordusu) ile mühim bir toplantı yaptı. Murray, Britanya I. Kolordusunu ziyaret etmekte olan French’in ne zaman döneceğini bilmediği için onun yokluğunda hiçbir karar vermek istemedi. Üç saatlik toplantının ardından bir geçici mutabakat kaleme alındı; Fransızlar, Britanyalıların işbirliği yapmayacağı ve Murray’nin kendilerine karşı “une grande repugnance” (büyük bir isteksizlik) duyduğu intibaıyla ayrıldılar, fakat Murray planları hakikaten French’e iletti. Bu esnada Wilson, Louis Franchet d'Esperey ile (Fransız Beşinci Ordusu, Britanyalıların sağında) ayrı planlar müzakere etmekteydi.

Wilson, günlüğüne (6 Eylül – BEF’in Marne Muharebesi’nin bir parçası olarak taarruza geçtiği gün) French ve Murray’nin “tüm gün boyunca otomobille dolaştıklarını ve maskaralık ettiklerini” kaydetti. Harper’i görevden almaktan French’i alıkoymak için müdahale etmek zorunda kaldı (Wilson günlüğü 7 Eylül), fakat bir hafta sonra (Wilson günlüğü 14 Eylül) Murray ile Harper’in sürekli tartıştıklarını yazdı. Bir ay sonra Murray hâlâ “adamlarım” ve “(Wilson’un) adamları” diye bahsediyordu ki, Wilson bunu “oldukça üzücü” ve “esef verici” buldu (Sidney Clive günlüğü 18 Eylül). Wilson, French ve Murray’nin “birlikte hiçbir mevkii değerlendiremediklerini veya 24 saat boyunca kararlı hareket edemediklerini” düşündü (Wilson günlüğü 28 Eylül).

Murray, 6 Ekim’de Victor Huguet’ye (Britanyalılarla birlikte görev yapan bir Fransız irtibat subayı) Wilson’dan şikâyet etti, fakat aynı zamanda Wilson’a French’in “daha da mantıksız” hâle geldiğini söyledi ve kendisinin (Murray) istifa edip etmemesi gerektiğini sordu; Wilson her iki vakayı da French’in sekreteri William Lambton’a bildirdi. Murray ayrıca (4–5 Kasım’da) Wilson’un emirlerinden birini kendisine haber vermeden değiştirmesi üzerine şikâyet etti ve istifa ile tehdit etti. Murray daha sonra (1930’da) şunları yazdı: “Niçin bu Harbiye Nezareti kliğinde kaldım, istenmediğimi bildiğim hâlde? Sir John’u sonuna dek görmek istedim. Onunla çok senelerim geçmişti ve sıhhatinin, mizacının ve huyunun, kanaatimce, karşı karşıya bulunduğumuz buhran için onu ehliyetsiz kıldığını herkesten iyi biliyordum. … (GHQ kurmay heyetinin) kıdemli üyeleri beni mümkün mertebe tamamen görmezden geldiler, daima engellediler, hatta emirlerimi değiştirdiler.” Ayrıca Wilson’un sadakatsizliğinin kendisini French’i tek başına idare etme gibi imkânsız bir işin içinde bıraktığını söyledi. Henry Rawlinson, günlüğünde Murray’nin “GHQ’da bir şifre haline geldiğini” (28 Kasım 1914), maiyetindekilerce sevilmediğini (4 Aralık) ve French’in, “esas olarak Murray’nin onları idare edememesi ve düzgün bir iş çıkarmalarını sağlayamaması” yüzünden kurmaylarını sık sık dikkate almadığını (6 Aralık 1914) kaydetti. James Edward Edmonds daha sonra Murray’nin bazen emirlerin zamanlamasını tahrif ettiğini, fakat bunların üzerine nöbetçi kâtip tarafından konulan saat damgası sebebiyle açığa çıktığını söyledi.

Azil

Kasım ayının sonunda ve yine Aralık ortasında French, Murray’yi bir kolordu kumandanlığına nakletmeyi düşündüğünü Wilson’a söyledi. Asquith ve Kitchener (20 Aralık), French’in Murray’yi Wilson ile değiştirmesini yasakladılar. Wilson, GHQ’yu ziyaret eden Joffre’nin (27 Aralık), Murray’nin azledilmemiş olmasının “bir yazık” olduğunu söylediğini duyduğunu iddia etti.

Murray, bir ay müddetle hasta raporuna gönderildi (24 Ocak 1915) ve French onun istifasını talep etti (25 Ocak 1915), Murray yalnızca birkaç gün izin alması gerektiğinde ısrar etmesine rağmen. Wilson, yerini almak ümidiyle Murray’nin azli için entrika çevirmiş olmakla yaygın şekilde itham edildi, fakat vazife Robertson’a verildi. Boğaz iltihabı Murray’yi uğurlamasına engel olsa da, French ona (29 Ocak) bir mektup yazarak kısa zamanda bir ordu kumandanı olarak döneceğini ümit ettiğini bildirdi. Haig (26 Ocak günlüğünde) “Murray iyi tabiatlı bir kimseydi fakat sahada pratik bir adam değildi” diye yazdı.

Bir kurmay subayı, Tuğgeneral Philip Howell, karısına yazdığı bir mektupta (27 Şubat 1915) Murray’nin “yetersiz, huysuz, ürkek ve tamamen faydasız” olduğunu kaydetti. Resmî Tarihçi Edmonds, onu daha sonra “tam bir hiçlik” olarak tasvir etti. Richard Holmes, onu “zeki, kültürlü bir adam” olarak niteledi, fakat Güney Afrika’daki bir mide yarasından henüz iyileşmediğini kaydetti.

İmparatorluk Genelkurmay Başkanlığı

Murray, 10 Şubat 1915’te İmparatorluk Genelkurmay İkinci Başkanı yapıldı ve 18 Şubat 1915’te Aziz Michael ve Aziz George Nişanı tayin edildi. İkinci Genelkurmay Başkanı olarak Murray’nin mesuliyeti, Yeni Orduların talimi ve teşkilatlanması idi ki bu da çok seyahat gerektiren bir vazifeydi.

Murray, 26 Eylül 1915’te İmparatorluk Genelkurmay Başkanı oldu. 28 Ekim 1915’te daimî korgeneral rütbesine terfi etti. Savaşın ardından General Sir Ian Hamilton’a yazdığı bir mektupta, Kitchener’i sert şekilde tenkit ederek “Nadiren mutlak hakikati ve bütünüyle doğruyu söylerdi” dedi ve Kitchener, Çanakkale teftişine gidene kadar Kabine’ye gönüllü asker kaydının 70 tümenlik bir BEF’i muhafaza edecek seviyenin çok altında olduğunu ve zorunlu askerlik getirilmesinin zaruretini bildiremediğini yazdı. Kabine, Kitchener’in yokluğunda Genelkurmay’ın usulüne uygun evrak sunmasını ısrarla talep etti. Murray şöyle yazdı: “Kırk yıllık hizmetimde, CIGS olduğum üç ayda yaptığım işten daha iyisini hiç yapmadım.” Kabine Sekreteri Maurice Hankey, Murray’yi halefi Sir William Robertson için hakiki bir “Aziz Yahya Peygamber” olarak yüksek derecede övdü.

Ne var ki, başbakan H. H. Asquith, üst düzey askerî makamlarda değişiklikler aramaktaydı. Başkumandanlığa tayin edilmek üzere olan Haig (3 Aralık 1915), Robertson’un CIGS olmak için boşalttığı vazifeye Murray’nin BEF Kurmay Başkanı olarak yeniden atanması yolundaki Kitchener’in teklifini reddetti. Murray, görevdeki son günlerinde, Batı Cephesi’nde gayretin yoğunlaştırılmasını telkin eden bir rapor kaleme aldı (16 Aralık 1915); bu rapor Robertson tarafından “harbin İncil’i” olarak tavsif edildi. Murray, 23 Aralık 1915’te CIGS görevinden ayrılmak mecburiyetinde kaldı ve yerine, tek (Batı) cephe stratejisinin güçlü müdafii Robertson getirildi.

Murray’nin tavsiyesi, Britanya’nın harp gayretinin tam harbe ve Batı Cephesi’ne büyük ölçüde asker tahsisine yönlendirilmesinden hoşnut olmayan bazı Liberal Kabine üyeleri tarafından kaygı ile karşılandı. Augustine Birrell (İrlanda Başsekreteri), Reginald McKenna (Maliye Bakanı), Walter Runciman (Ticaret Nezareti Başkanı) ve Sir Edward Grey (Hariciye Nazırı) Ocak 1916’da yürürlüğe girmesi beklenen 1916 Askerlik Hizmeti Kanunu ile bekârların zorunlu askerliği sebebiyle, Sir John Simon’un (İçişleri Bakanı) istifasına katılmayı düşündüler. Birrell, Başbakana (29 Aralık) yazdığı bir mektupta, kendisiyle Runciman’ın, finans ve “Murray’nin uzun, ikna edici olmayan ve ürkütücü raporunda açıklanan stratejik siyasetin” zorunlu askerlikten daha mühim olduğu hususunda mutabık olduklarını kaydetti.

Mısır Kumandanlığı

Korgeneral Sir A. J. Murray, I. Dünya Harbi sigara kartı – W.D. & H.O. Wills Bristol & Londra

1916

Ocak 1916’da Murray, Mısır’daki İngiliz Kuvvetleri ve Mısır Seferî Kuvveti kumandanlığına tayin edildi. Mısır, Makedonya Cephesi ve Gelibolu Cepheleri için bir üs vazifesi görmekteydi. Ocak 1916’da Murray, Selanik’teki Britanya kuvvetlerinin operasyonel kumandanlığından (fakat lojistik mesuliyetinden değil) alındı; bu kumanda Fransız General Maurice Sarrail’e verildi. İlk aşamada General John Maxwell, Senûsî İsyanı’na karşı Batı Mısır kumandanlığını muhafaza etti, ta ki Paskalya Ayaklanması’nı bastırmak için İrlanda’ya gönderilene kadar.

Murray, Robertson’a (18 Mart 1916) yazdığı bir mektupta Avustralyalıların “fizikî bakımdan muazzam bir insan topluluğu” olduklarını, fakat “ne sıradan nezaket ne de özdenetim fikrine sahip olduklarını” kaydetti.

Britanya’nın Mısır’da 300.000 askeri vardı; bunların çoğu ANZAC mensubu yahut Gelibolu’dan tahliye edilmiş kimselerdi ve görünüşte bir Türk saldırısına karşı Sina’dan gelebilecek bir taarruza mukabele için bulunduruluyorlardı; Robertson bunu lojistik açıdan ihtimal dışı görmekteydi. Temmuz 1916’ya gelindiğinde Murray, Robertson’un emirleriyle bunların 240.000’ini, 9 piyade tümeni, üç müstakil piyade tugayı ve 9 ağır topçu bataryası dâhil olmak üzere, çoğunu Fransa’ya sevk etti; elinde dört bölgesel tümen ve bir miktar süvari kuvveti kaldı. 11.000 Hint askeri sevk edildi; bir tümen Irak’a, on birinci bir tümen ise 1917 başlarında Fransa’ya gönderildi; Murray’nin elinde üç eksik kadrolu piyade tümeni, iki tümenin unsurları ve iki süvari tümeni kaldı.

Bir başka Türk saldırısını Süveyş Kanalı’na yöneltmemek için Murray, kuvvetlerini yeniden teşkilatlandırdı ve bir karşı taarruz başlattı; Ağustos 1916’da Romani Muharebesi’nde bir zafer kazandı. Artık Sina Yarımadası üzerinde ilerlemek mecburiyetindeydi; burası kuzeyde kum, ortada çakıl ve kil, güneyde dağlardan müteşekkildi. 400 mil demiryolu, 300 mil kaplamalı ve tel örgülü yol ve 300 mil boru hattı döşenmek mecburiyetindeydi. İçme suyu, Nil Deltası’ndaki Tatlı Su Kanalı’ndan Süveyş Kanalı’nın altından pompalanarak geçirildi; bunun için filtreleme tesisleri, rezervuarlar ve pompa istasyonları inşa edilmesi icap etti. Huduttaki hat 45 mil genişliğindeydi; bu, Kanal’daki 80–90 millik cephenin yarısı kadardı. Murray, Aralık ayında El Ariş’i ve Ocak 1917’de Filistin sınırındaki Rafa’yı zapt etti.

1917

İkinci Gazze Muharebesi sırasında mevzide Osmanlı Makineli Tüfek Kıtası: Murray kuvvetlerini geri çekmek zorunda kaldı.

Lloyd George, Türkiye’nin imhasını başlıca bir Britanya harp hedefi yapmak istedi ve Başbakan olduktan iki gün sonra Robertson’a, Britanya kamuoyunu etkilemek için, tercihen Kudüs’ün zaptı olmak üzere, büyük bir zafer istediğini söyledi. Robertson, daha çok tümen Fransa’da gerektiğinden, Birüssebi’nin alınmasının kâfi geleceğini düşündü. Ancak Robertson, Filistin’de gayret sarfına tamamen düşman değildi; 31 Ocak 1917’de Murray’ye, harp hâlâ devam etmekte ise, 1917 sonbahar ve kışında bir Filistin Taarruzu başlatmasını istediğini söyledi. Amaç, kamu moralini muhafaza etmek ve Almanya’nın Balkanlar üzerinde denetim sahibi olarak kalacağı bir uzlaşma sulhunun giderek mümkün hâle gelmesiyle, Halep’i ele geçirmekti. Halep, Mezopotamya’dan ziyade Filistin’den daha kolay ulaşılabilecek bir mevki idi ve onun zaptı, Türkiye’nin her iki bölgedeki hâkimiyetini gayr-i kabil-i müdafaa hâline getirecekti. Bu safhada Rusya hâlâ pek çok Türk birliğini meşgul etmekteydi, fakat Britanya Amiralliği’nin, Kraliyet Donanması’nın Filistin’de amfibi çıkarma yapması yönündeki tekliflerden hoşnut olmadığı da malûm idi. Sonbahara kadar Murray’nin kuvvetlerinin 6 piyade tümeni ve 2 süvari tümeni ile, ayrıca 16 İmparatorluk Deve Bölüğü ve muhtemelen Fransa’dan bazı Hint süvari birlikleriyle takviye edilmesi üzerinde mutabık kalındı.

Murray, 20 Ocak 1917’de Aziz Michael ve Aziz George Nişanı mertebesine yükseltildi.

Murray, T. E. Lawrence’ın Arap İsyanına katılma seferine izin veren kimseydi; Lawrence’ın Akabe Muharebesi’ndeki taarruzuna mali ve mahdut askerî destek sağladı: başlangıçta İsyan’ın potansiyeline şüpheyle yaklaşan Murray, Kahire’deki görev süresinin ilerleyen devresinde, büyük ölçüde Lawrence’ın telkinleriyle, onun hararetli bir destekçisi oldu. 1917 başlarında Türkler aynı zamanda İran’dan da çekilmişlerdi ve Medine’den geri çekilmişlerdi; burası Araplar tarafından muhasara edilmişti.

Murray, Siva Vahası’nı Şubat 1917’de alarak Senusîlerin mağlubiyetini tamamladı.

Mart 1917’de Birinci Gazze Muharebesi’nde Murray’nin kumandası altındaki bir Britanya kuvveti, 52. (Lowland) Piyade Tümeni ile, Doğu Kuvveti’nden bir piyade tugayı takviyesiyle birlikte Gazze’ye taarruz etti. İmparatorluk Süvari Tümeni Türk takviyelerini oyalarken, Avustralya ve Yeni Zelanda Süvari Tümeni (Anzac Süvari Tümeni) piyade hücumunu takviye etti ve birlikte, Gazze’ye kuzeyden girmeyi ve Ali Muntar tepesini zapt etmeyi başardılar. Ancak Türk müdafilerinin azmi ve kuzey ve kuzeydoğudan yaklaşan büyük Türk takviyeleri tehdidi, nihayetinde geri çekilme kararına yol açtı. Birinci Gazze Muharebesi, Britanya kayıpları küçültülerek ve düşman kayıpları büyütülerek “en başarılı” diye tasvir edilmişti. Bu da Murray’ye olan siyasî güvenin kaybolmasına yol açtı.

İkinci Gazze Muharebesi’nde Nisan 1917’de Murray, 52. (Lowland) Tümeni, 53. (Gal Tümeni), 54. (East Anglian) Tümeni ve yakın zamanda teşkil edilmiş, yeomanry tugaylarının atlarından indirilip piyade olarak hizmet verdiği 74. (Yeomanry) Tümeninden mürekkep daha büyük bir kuvvet topladı. Ancak altı Britanya tankı, Britanya ağır topları ve Fransız kıyı savunma gemisi Requin ile iki Britanya monitörü (M21 ve M31) pek az zarar verdi ve yalnızca Türklere yaklaşan Britanya taarruzunu haber vermiş oldu; hücum bütün noktalarda akamete uğradı. Murray yine geri çekilme kararı aldı. İkinci Gazze Muharebesi, topçu eksikliği sebebiyle başarısızlığa uğradı.

İkinci Gazze Muharebesi, Nivelle Taarruzu’nun akamete uğraması, Şubat Devrimi sonrasında Rus askerleri arasında huzursuzluk haberleri ve Denizaltı Harbi’nin tırmanışıyla (nakliyatın kaybının Mısır’ı gayr-i kabil-i müdafaa hâle getirebileceği düşünülüyordu) aynı zamana rastladı; bu sebeple Robertson, Orta Doğu’da yeniden müdafaa siyasetine dönmeyi tercih etti, ancak Lloyd George’un görüşü bu değildi.

Türklerin nihai mağlubiyetine dair planları tesis etmesine rağmen Murray, 29 Haziran 1917’de kumandadan alındı ve yerine Edmund Allenby tayin edildi. Murray, 3 Kasım 1917’de tekrar tebliğlerde zikrolundu.

Mısır’dan Sonra

Sir Archibald James Murray’nin Highgate Mezarlığı’ndaki aile mezarlığı

Murray, Ekim 1917’de Aldershot Kumandanlığı için Başkumandan General oldu ve 25 Ağustos 1919’da tam general rütbesine terfi ettikten sonra, 15 Kasım 1919’a kadar vazifede kaldı. 15 Kasım 1922’de Britanya Ordusu’ndan emekliye ayrıldıktan sonra, 1928 Yeni Yıl Taltifleri’nde Bath Nişanı Büyük Haçı Şövalyesi mertebesine yükseltildi.

Ayrıca 22 Ağustos 1911’den itibaren Royal Inniskilling Fusiliers’in albayı idi.

Murray, 21 Ocak 1945’te Surrey’de Reigate’deki “Makepeace” adlı evinde vefat etti ve Highgate Mezarlığı’nın batı tarafındaki aile türbesine defnedildi.

Aile

1890’da Caroline Helen Sweet ile evlendi; bir oğulları oldu. İlk eşinin ölümünden sonra 1912’de Mildred Georgina Dooner ile evlendi.

Popüler kültürdeki yeri

Murray, Arabistanlı Lawrence adlı sinema filminde Donald Wolfit tarafından, topçuya takıntılı, tipik bir Albay Blimpvari Britanya generali olarak canlandırıldı. Kanada Kayalık Dağları’ndaki Murray Dağı, onun şerefine 1918’de isimlendirildi.

Kaynakça

Alıntı

• Beckett, Dr Ian F; Corvi, Steven J (2006). Haig's Generals. London: Pen & Sword. ISBN 9781844158928. 
• Victor Bonham-Carter (1963). Soldier True:the Life and Times of Field-Marshal Sir William Robertson. Londra: Frederick Muller Limited. 
• Cassar, George H. (2011). Lloyd George at War, 1916–18. Anthem Press, London. ISBN 978-0-857-28392-4. 
• Edmonds, , J.; Bunton, M. (3 Ocak 2008). "Sir Archibald Murray". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/35155.  (Abonelik veya Birleşik Krallık halk kütüphanesi üyeliği gereklidir.)
• Falls, Cyril; MacMunn, George (1930). Military operations: Egypt and Palestine. London, Imperial War Museum. ss. 279-350. ISBN 978-1870423267. 
• Guinn, Paul (1965). British Strategy and Politics 1914–18. Clarendon. ASIN B0000CML3C. 
• Hastings, Max (2013). Catastrophe 1914: Europe Goes To War. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-307-59705-2. 
• Herwig, Holger (2009). The Marne. Random House. ISBN 978-0-8129-7829-2. 
• Holmes, Richard (2004). The Little Field Marshal: A Life of Sir John French. Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-84614-0. 
• Jeffery, Keith (2006). Field Marshal Sir Henry Wilson: A Political Soldier. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-820358-2. 
• Lawrence, Thomas Edward (1997). "Chapter XXXIV". Seven Pillars of Wisdom. Book III. Wordsworth Editions. ISBN 978-1-85326-469-6. 
• Robbins, Simon (2005). British Generalship on the Western Front. Abingdon: Routledge. ISBN 0-415-40778-8. 
• Senior, Ian (2012). Home Before the Leaves Fall: A New History of the German Invasion of 1914. Osprey. ISBN 978-1-848-84209-0. 
• Sheffield, Gary; Bourne, John (2005). Douglas Haig Diaries and Letters 1914–18. Londra: Phoenix. ISBN 978-0297847021. 
• Spears, Sir Edward (1930). Liaison 1914. Eyre & Spottiswood. ISBN 978-0304352289. 
• Terraine, John (1960). Mons, The Retreat to Victory. Wordsworth Military Library, London. ISBN 1-84022-240-9. 
• Travers, Tim (1987). The Killing Ground. Allen & Unwin. ISBN 0-85052-964-6. 
• Woodward, David R (1998). Field Marshal Sir William Robertson. Westport Connecticut & London: Praeger. ISBN 0-275-95422-6. 

Ayrıca okumak için

• Jones, Spencer (2015). Stemming the Tide: Officers and Leadership in the British Expeditionary Force 1914. Helion. ISBN 978-1910294727. 

Dış bağlantılar

General Murray'in Raporları

• General Murray's Despatch, 16 January to 31 May 1916
• General Murray's Despatch, 1 June to 30 September 1916
• General Murray's Despatch, 1 October 1916, to 28 February 1917
• General Murray's Despatch, 1 March to 28 June 1917

Diğer

• The British Army in Great War
• His introduction to The New Zealanders in Sinai and Palestine