Atmosfer döngüsü
Atmosferik döngü veya sirkülasyon, havanın büyük ölçekli hareketidir ve okyanus sirkülasyonu ile birlikte termal enerjinin Dünya yüzeyinde yeniden dağıtıldığı bir araçtır. Dünya'nın atmosfer döngüsü yıldan yıla değişir ancak sirkülasyonunun büyük ölçekli yapısı sabit kalır. Daha küçük ölçekli hava sistemleri - orta enlem çöküntüleri veya tropikal konvektif hücreler - kaotik bir şekilde meydana gelir ve bunların uzun vadeli hava tahminleri pratikte on günden fazla veya teoride bir aydan fazla yapılamaz (bkn: kaos teorisi ve kelebek etkisi ).
Dünyanın hava durumu, Güneş tarafından aydınlatılmasının ve termodinamik yasalarının bir sonucudur. Atmosfer döngüsü, Güneş'in enerjisiyle çalışan ve soğutucusu eninde sonunda uzayın karanlığı olan bir ısı motoru olarak görülebilir. Bu motor tarafından üretilen iş, hava kütlelerinin hareketine neden olur ve bu süreçte Dünya'nın tropik bölgelere yakın yüzeyi tarafından emilen enerjiyi kutuplara yakın enlemlere ve oradan da uzaya yeniden dağıtılır.
Büyük ölçekli atmosferik döngü "hücreleri" daha sıcak dönemlerde kutuplara doğru kayar (örneğin, buzullarla karşılaştırıldığında buzullar arasına) ancak temelde Dünya'nın boyutunun, dönüş hızının, ısınmasının ve atmosfer derinliğinin bir özelliği oldukları için büyük oranda sabit kalırlar. Çok uzun zaman dilimlerinde (yüz milyonlarca yıl), tektonik bir yükselme jet akıntısı gibi ana unsurları önemli ölçüde değiştirebilir ve levha tektoniği okyanus akıntılarını değiştirebilir. Mezozoik'in aşırı sıcak iklimlerinde, Ekvator'da üçüncü bir çöl kuşağı var olmuş olabilir.
Enine sirkülasyon özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gezegeni çevreleyen rüzgar kuşakları her yarımkürede üç hücre halinde düzenlenmiştir: Hadley hücresi, Ferrel hücresi ve kutup hücresi. Bu hücreler hem kuzey hem de güney yarımkürede bulunmaktadır. Atmosferik hareketin büyük bir kısmı Hadley hücresinde meydana gelir. Dünya yüzeyine etki eden yüksek basınç sistemleri başka yerlerdeki düşük basınç sistemleri tarafından dengelenir. Sonuç olarak, Dünya yüzeyine etki eden bir kuvvetler dengesi mevcuttur.
At enlemleri, rüzgarların Hadley veya Ferrel hücrelerinin bitişik bölgelerine ayrıldığı ve tipik olarak hafif rüzgarlara, güneşli gökyüzüne ve az yağışa sahip olan, yaklaşık 30° ila 35° enlemde (kuzey veya güney) yüksek basınç alanlarıdır.[1][2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ National Oceanic and Atmospheric Administration. "What are the Horse Latitudes?". oceanservice.noaa.gov (İngilizce). 10 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
- ^ F. J. (12 Temmuz 2017). A Dictionary of Geography (İngilizce). Routledge. ISBN 9781351535656.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hava durumu uydu görüntülerine dayalı olarak bir ay boyunca küresel bulut dolaşımını gösteren animasyon 5 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Tayland Hükümeti hava durumu departmanında hava-deniz etkileşimleri ve Okyanus Dolaşımı modelleri 5 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
